Ruimte maken voor toevalligheden: De zoektocht van Fabrikaat naar nieuwe toepassingen van Nijmeegse grondstoffen
Het landschap rondom Nijmegen is al jarenlang in beweging. Niet alleen door de aanleg van de Spiegelwaal, maar ook door de transformatie van landbouwgrond naar stedelijk gebied. Voor de bouw van nieuwe woonwijken is een grote laag rivierklei vervangen door zandgrond. Hiermee verandert de flora en fauna. Fabrikaat maakt de verschillende materiële én immateriële lagen van het gebied zichtbaar en tastbaar. Artistiek en zakelijk leider Katerien ter Meulen vertelt over de plek, het artistiek onderzoek en de samenwerkingen van Fabrikaat.
Ter Meulen heeft Fabrikaat opgericht in 2013. Toen Fabrikaat zich in 2023 vestigde aan de voet van Fort Beneden Lent net achter de dijk, was het nog braakliggend terrein. Inmiddels is het een onderzoeksplek, ontmoetingsplaats, presentatieruimte, werkstudio en winkel, opgebouwd en ingericht met grondstoffen uit de directe omgeving.
Rivierklei uit de Waal speelt een hoofdrol. De Romeinen maakten ook al voorwerpen met klei uit de Waal, niet eens zo ver van het huidige Fabrikaat vandaan. Fabrikaat houdt zich bezig met vragen als: welke verschillende lagen klei zijn er, wat zijn de eigenschappen, wat kun je ermee doen? En hoe gaan we op een duurzame manier met grondstoffen om? Het zoeken naar antwoorden gebeurt door artistiek onderzoek. Daarin staat het maken en ontwerpen centraal. Artistiek onderzoek is een relatief jonge tak van wetenschap, en is een waardevolle bron van kennis als het gaat om ophalen van fysieke, materiële, ruimtelijke en gevoelsmatige ervaringen.
Voor Katerien is samenwerken met andere domeinen van groot belang, met als doel om te innoveren: “Als je werkt met mensen die anders denken en werken, ontstaan er onverwachte, interessante ideeën.” Fabrikaat doet bijvoorbeeld projecten met Wageningen University & Research, ROC Nijmegen, zorgorganisatie de Driestroom, tuinderij de Ommuurde Tuin, en Bistro Flores. Door met andere werkvelden op te trekken, ontdek je samen nieuwe inzichten die je van tevoren niet had kunnen bedenken. Een rode draad in deze manier van werken, is het bewust ruimte maken voor toevalligheden.
Met Bistro Flores organiseerde Fabrikaat een diner, waarbij de ingrediënten voor de vijf gangen van lokale voedselbossen en regeneratieve tuinen kwamen. Het diner werd geserveerd op zelf ontworpen servies, gemaakt van natuurlijke grondstoffen zoals rivierklei en as van groenteafval. De zintuiglijke ervaring van het diner gaf nieuwe inzichten over materiaalgebruik, esthetiek en tactiliteit. Met de ervaringsgerichte kennis die hieruit naar boven komt, ontwerpt Fabrikaat verder.
De samenwerking tussen Flores en Fabrikaat is niet alleen een mooi voorbeeld van een gezamenlijk onderzoek en ontwerpproces, maar vraagt ook om een nieuwe houding ten opzichte van productgebruik. Het diner laat je op een nieuwe manier omgaan met servies, omdat het anders moet worden afgewassen en niet zomaar alle etenswaren kan hebben. Een ander voorbeeld hiervan, is Fabrikaat’s Coffee to-throw beker: een circulaire koffiebeker van ongebakken klei. Zodra deze is opgebruikt, kun je de beker in water weer laten oplossen tot zachte klei.
De Coffee to-throw beker is gecoat met bijenwas van de lokale imker. In navolging hiervan, ontwikkelde Fabrikaat samen met Wageningen University & Research een watervaste coating op plantenbasis, die kan worden aangebracht op ongebakken klei. Hiervoor onderzochten ze toepassingen van bijvoorbeeld lijnzaadolie, bijenwas, tannines en appelzuur. De duurzame coating past Fabrikaat nu toe op 3D-geprinte tegels van rivierklei.
In deze samenwerking wordt duidelijk hoe verschillende takken van wetenschap elkaar aanvullen. Biologie en plantenkunde komen samen met ontwerp en esthetiek, literatuurstudies met ervaringskennis. Deze uitwisseling is soms uitdagend, en het kost tijd en aandacht om elkaars vanzelfsprekendheden te begrijpen en eigen kaders te doorbreken. Dat brengt altijd onverwachte uitkomsten met zich mee: “Juist waar het schuurt kunnen dingen ontstaan”, aldus Katerien.
Fabrikaat brengt met haar domeinoverschrijdende samenwerkingen beweging op meerdere vlakken: Individuen komen met elkaar in gesprek over duurzaam en circulair gebruik van grond- en reststoffen. Ook ontstaat er een lokale ecologie van ondernemers, makers en bewoners uit de Nijmeegse omgeving die samen experimenteren, produceren en testen. Tot slot innoveert Fabrikaat de kunst- en ontwerpsector, door meerdere manieren van doen en denken samen te brengen in het ontwerp- en maakproces.
Werk van Fabrikaat is momenteel te zien bij de tentoonstelling ‘Sustainable Ceramics #02’ bij Keramiekmuseum Princessehof tot en met 25 oktober 2026, en bij ‘New Store 3.0’ in het Nieuwe Instituut.
Dit vind je misschien ook leuk...
-
Nijmeegse band The Drive bij Café Piet Huisman
Voorafgaand aan dit concert spreken we Robert, de eminence grise van de band. Hij is gezegend met een heerlijke rauwe rockstem die direct doet denken aan Paul Rodgers, zanger en frontman van twee iconische bands uit de jaren zeventig: Free en Bad Company.
-
8x delicatessenwinkels in Nijmegen
Als je door de winkelstraten van Nijmegen loopt, zijn er genoeg leuke zaakjes te vinden waar ze de lekkerste delicatessen verkopen. Wil je jezelf de komende tijd verwennen met lekkernijen? We hebben 8 winkels voor je verzameld waar je zeker zal slagen!
-
8x oliebollen kopen in Nijmegen
Het einde van het jaar is in zicht! En hoe luid je het nieuwe jaar het beste in? Ja juist, met oliebollen. Wij geven jou de tips waar je oliebollen haalt in Nijmegen.
-
7x heerlijke kaaswinkels in Nijmegen
Goudse kaas, boerenkaas, geitenkaas… of toch liever een buitenlandse kaassoort als brie, camembert, manchego, appenzeller? Wat je lievelingskaas ook is, je vindt het bij één van de overheerlijke kaaswinkels in Nijmegen!
-
8x uitjes met het hele gezin in Nijmegen
Nijmegen barst van de mogelijkheden voor leuke familie-uitjes. Of je nu een dagje weg wilt met je kinderen, kleinkinderen, neefjes of nichtjes, Nijmegen heeft voor iedereen iets te bieden. Hier zijn vijf tips voor familie-uitjes in de Waalstad!
-
Dit kun je doen met kinderen in de kerstvakantie
Van 20 december t/m 4 januari is het weer kerstvakantie in Nijmegen. De uitgelezen kans om er lekker op uit gaan met de kids! We hebben de leukste tips voor uitjes en activiteiten tijdens de kerstvakantie voor je op een rij gezet!
-
9x tweedehands fiets kopen in Nijmegen
Fietsen door Nijmegen is altijd een goed idee, zeker als je kunt rekenen op een betrouwbare en betaalbare tweedehands fiets. De fietsenwinkels in Nijmegen bieden goede opties die je niet te veel kosten.
-
Duik 2026 in met friet bij Frietje Stooffeest op 1 januari!
Frietje Stooffeest keert terug van weggeweest en belooft een knallende start van het nieuwe jaar op 1 januari 2026 bij Oersoep Brouwcafé, met knapperige frieten, smeuïge stoofvleesklodders (mét vega optie) en een flinke dosis muziek.
-
11x haal de kerst in huis
Op zoek naar een lokaal kerstpakket om cadeau te geven? Of alvast kerstversiering scoren? Wij hebben voor je uitgezocht waar je kunt kerstshoppen in Nijmegen: haal de kerst maar in huis!
-
Wintertuinfestival 2025: daar waar verhalen tot leven komen
In de laatste week van november keerde het Wintertuinfestival voor de 30ste keer terug naar Nijmegen. De binnenstad werd deze week met literatuur, optredens, kunst, muziek en voordrachten tot leven gebracht.
-
9x kerstmenu's bij de Nijmeegse horeca
Kerst in Nijmegen smaakt dit jaar nóg beter. Van klassiekers tot verrassende nieuwe smaken, de stad biedt de perfecte menu’s voor een feestelijke maaltijd. Ontdek waar je deze kerst kunt genieten van een culinair feestje!
-
9x hier haal je kerstbomen in Nijmegen
Brengt dit koude weer jou ook helemaal in de kerstsferen? Haal de feestelijkheid in huis met een mooie groene kerstboom! Benieuwd naar de verkooppunten van kerstbomen in Nijmegen en omgeving? Neem dan gauw dit lijstje even door.
-
Nieuw in Nijmegen: Güzellig
Güzellig, kun je dat eten? Nou, niet dát, maar dáár kun je heerlijke Turkse gerechten eten. Sinds juni siert een lief foodtruckje de Grote Markt, pal voor de HEMA, op dinsdag en woensdag. We spraken initiator Furkan en keukenbazinnen Gülnihal en Nurcan.
-
Dé nachttips van december
Nijmegen heeft een bruisend nachtleven met diverse clubs en bars die voor ieder wat wils bieden. Om je wegwijs te maken in de Nijmeegse scene, delen we een paar toffe tips van Know Nimma. Deze feestjes mag je de komende tijd niet missen!
-
10x glühwein en warme chocolademelk drinken
Ben jij na een dagje struinen door Nijmegen toe aan een welverdiende warme kop chocolademelk of een heerlijk glaasje gluhwein? Wij geven je 10 tips om een warm drankje te drinken tijdens deze winterse dagen.
-
10x plekken om taartjes te eten in Nijmegen
Je hebt die ene vriend, vriendin of een familielid misschien al een tijd niet gesproken. En hoe kan je nou het beste bijkletsen? Juist, onder het genot van een heerlijk taartje. Wij geven de tips:
-
6x sieradenwinkels in Nijmegen
Is jouw look niet compleet zonder een prachtig paar oorbellen of een matchende ketting? Maar heb je geen idee waar je die nieuwe sieraden moet scoren? Speciaal voor jou hebben we de tofste sieradenwinkels in Nijmegen op een rijtje gezet.
-
21x hier vind je de perfecte cadeaus!
Het wordt weer vroeg donker en dat betekent dat we ons klaarmaken voor de feestdagen: avonden met lekker eten, gezelligheid en cadeaus. Heb jij het perfecte cadeau al in huis?
-
8x de beste oud & nieuw feestjes van Nijmegen!
Het einde van het jaar komt in zicht en daarmee is de tijd aangebroken om plannen te maken voor oud & nieuw 2025. Wij tippen de leukste feestjes om het nieuwe jaar mee in te luiden!
-
Nieuw spelletjescafé De Witte Raaf lijkt kort na opening al een succes: “passie, proeven en plezier”
In het oude pand van Café Extase aan de Grotestraat 11 zijn nieuwe eigenaars neergedaald. Steye van der Meulen en Merel van Stiphout hebben daar het eerste spelletjescafé van Nijmegen geopend: De Witte Raaf.