Naar main content Logo Nijmegen Old City Young vibe (home)

Op pad met de stadsecoloog: Plantentactieken in de kou

| Stadsecoloog

Ingeborg Swart is stadsecoloog bij de gemeente Nijmegen. Ze is dol op alles wat groeit en bloeit en neemt anderen graag mee in haar enthousiasme. Er is immers zoveel prachtig groen te vinden in Nijmegen! Voor haar is het een uitdaging om op de meest onverwachte plekken planten of dieren te spotten. Tegelijk werkt ze er aan om de stad nog groener en gezonder te krijgen. Deze keer vertelt ze over de plantentactieken in de kou.

Plantentactieken in de kou

Sneeuw en kou in deze mate zien we niet vaak. In Nederland ten minste. Voor ons is het even wennen en aanpassen, de natuur weet zich er wel raad mee. Dieren verstoppen zich in holen of andere warme plekjes en eten zo veel mogelijk om warm te blijven. Planten zitten natuurlijk vast en moeten het van andere tactieken hebben.

Winterslaap

Sommige planten kiezen voor de hele winter voor een overkoepelende tactiek. Al die kou en donkere dagen, daar kunnen ze niet genoeg energie uit halen. Ze gaan in winterslaap! Vooral bij bomen zie je dat goed. Zij slaan in de zomer energiereserves op in hun wortels, laten in de herfst al hun blaadjes vallen, en zetten in de winter alle processen nagenoeg stil. Vaak pompen ze het resterende vocht terug naar hun wortels en blijft er alleen wat sap over in de stam en takken. Dat sap bevat relatief veel suiker en werkt als een soort antivries voor de aderen van de boom. Zo komen ze de koude maanden wel door. Wanneer ze weten dat het weer voorjaar is gebruiken ze hun reserves om nieuwe bladeren te vormen en weer aan de slag te gaan. Toch kun je ook zo in de overlevingsstand nog verschillen tussen de bomen zien. Neem bijvoorbeeld eens een kijkje bij het Julianapark. Daar staan ontzettend veel verschillende boomsoorten naast elkaar. Welke kun jij zo onder de sneeuw en zonder bladeren nog herkennen?

Dorst

Als het echt koud wordt komt er een extra probleem om de hoek kijken. Het water in de bodem (en elders) begint te bevriezen. Planten verliezen vocht via hun bladeren, ze raken uitgedroogd als ze dat niet kunnen bijvullen. Dat kennen we van de steeds drogere zomers, maar gebeurt ook in de winter. De meeste planten hebben geen of weinig groene delen nu en dus weinig risico. De rest heeft andere tactieken om daar mee om te gaan. Naaldbomen zijn goed aangepast aan koude winters. Naalden hebben een kleiner oppervlak dan bladeren en verliezen zo al minder vocht. Tegelijk hebben de naalden een dikke beschermlaag om water binnen te houden en kunnen ze het zo een flinke tijd uithouden met hun laatste reserves.

Een zware last

Heel mooi, die sneeuw, maar best zwaar op de bomen en planten. Het is niet de bedoeling dat ze bezwijken onder die lading. Grote loofbomen hebben nog maar weinig oppervlak waar de sneeuw kan opstapelen en redden zich er zo mee. Naaldbomen vangen natuurlijk meer op met hun gevederde takken. Zij zijn meestal zo geëvolueerd dat ze doorbuien onder gewicht. Als de sneeuw te veel ophoopt buigen de takken nog iets verder door en schuift alles er zo van af. Kijk, als je in de buurt bent, bijvoorbeeld eens goed naar de zwarte den en blauwe atlasceder in Park Brakkenstein.

De rest

En de rest dan? Al die kleine plantjes die dapper doorgroeien in de winter? De bolletjes die net boven de grond uit kwamen kijken? Daar zitten twee types in. De meerjarige planten zorgen zelf voor een plan b. Zij vertrouwen op de reserves in hun wortels. Terwijl ze groeien slaan ze energie op in hun wortels, als ze door een strenge winter worden overvallen sterft het bovengrondse deel af, en groeit later vanuit de wortel weer een nieuwe loot. De eenjarige planten offeren zichzelf op voor het nageslacht. Gedurende het jaar groeien en bloeien ze, en maken ze zaden die om hen heen terechtkomen. Vaak sterven ze al in het najaar af, maar soms blijven ze nog even doorgroeien of begint een jonge telg al in de winter aan zijn groei. Komt er dan een koude periode, dan is dat vervelend voor die ene plant, maar zijn er meestal genoeg zaden over in de bodem om later weer nieuwe soortgenootjes te laten ontstaan. Bij kruidenrijke bermen proberen we te wachten met maaien tot zo veel mogelijk planten zaden hebben verspreid, zodat daar in het voorjaar ook weer mooie bloemen tevoorschijn komen.

Wat valt jou op als je naar de planten in je buurt kijkt? Welke verschillende manieren om te overleven zie je?

Dit vind je misschien ook leuk

Geschreven door: Stadsecoloog Bekijk profiel
Terug

Deze website gebruikt cookies

Deze website maakt gebruik van cookies (Functioneel, Analytisch, Marketing) die noodzakelijk zijn om de website zo goed mogelijk te laten functioneren. Door op accepteren te klikken, geef je aan hiermee akkoord te gaan.

Ik wil mijn cookies handmatig instellen