De Future Dikes: onze biodiverse beschermers
Onderzoekers van de Radboud Universiteit zijn, in samenwerking met diverse partijen, al een tijd bezig met het innovatieproject "Future Dikes". Het doel? Dijken ontwikkelen met een sterke, soortenrijke grasbekleding, zodat ze niet alleen ons land beter beschermen tegen het water, maar óók de biodiversiteit in stand houden. Wij spraken met hoogleraar ecologie Hans de Kroon van de Radboud Universiteit en Tim Salet, Nature Project Lead bij Natuurhuisje, over dit bijzondere en innovatieve project.
Bloemrijke dijken zijn niet nieuw, mogelijk bestaan ze al honderd jaar. Hoewel men wel wist dat dit type dijk een succes was, hebben ze nooit de aandacht gekregen die ze misschien wel verdienden. Dit is veranderd doordat de maatschappelijke interesse in biodiversiteit de afgelopen jaren is gegroeid en de urgentie hiervan steeds duidelijker wordt. Bovendien vond hoogleraar Hans de Kroon in zijn onderzoek over graslanden en beworteling iets bijzonders: als je allerlei verschillende plantensoorten bij elkaar zet, gaan ze juist méér wortels maken, waardoor een verknoopt wortelstelsel ontstaat.
Hij koppelde deze vondst aan het succes van bloemrijke dijken, en vond zo een verband dat nog niet eerder is gelegd. Precies deze combinatie is waar het project nu gebruik van maakt: door de wetenschappelijke doorbraken zijn de voordelen van bloemrijke dijken niet meer te ontkennen, en er is veel belangstelling voor biodiversiteit. Er zijn veel kilometers aan dijken te versterken in Nederland de komende jaren, dus er liggen genoeg kansen om met dit project écht verschil te maken.
De eerste fase van Future Dikes
Het doel van de eerste fase van het project luidde: ‘Zijn bloemrijke dijken veilig en kunnen ze in nieuwe dijkontwerpen worden opgenomen?’ Samen met een breed en divers onderzoeksgezelschap ingenieurs, bodemkundigen en ecologen van bedrijven en kennisinstellingen zijn de wetenschappers met die vraag aan de slag gegaan. Door middel van onder andere golfoverslagproeven, waarbij enorme bakken met water over de dijken worden gegooid, is er onderzocht of bloemrijke dijken zeker zo veilig en sterk zijn als ‘normale’ dijken. ‘‘Dat zijn hele mooie proeven’’, aldus Hans. ‘‘Wanneer gaat er wat kapot? Hoe groot is de schade? Welke belasting is er geweest? Dan wordt het pas spannend."
Het resultaat? Er gebeurde eigenlijk helemaal niets. Oftewel: de vegetatie houdt het gewoon, en het is veilig. “Ja, dat was echt het belangrijkste resultaat”, concludeert Hans over de bevindingen. Het antwoord op de belangrijkste vraag van de eerste fase kun je nu waarschijnlijk al raden: een volmondige ‘ja’.
Een nieuwe standaard
Na dit duidelijke resultaat kan niemand er nog omheen: bloemrijke dijken zijn de toekomst. Ook het Hoogwaterbeschermingsprogramma onderschrijft dit, zoals blijkt uit de uitspraak die het deed naar aanleiding van de resultaten uit fase 1 van het onderzoek. "Bloemrijke dijken, dat moet de nieuwe standaard worden." Hans benadrukt de waarde van die uitspraak. “Dat belang is niet te onderschatten, want als alle waterschappen en Rijkswaterstaat zeggen dat we het zo gaan doen, dan ligt de wereld eigenlijk open", legt hij uit. Een eenvoudige uitspraak, maar een baanbrekend moment voor de toekomst van het onderzoek.
De woorden van het Hoogwaterbeschermingsprogramma markeren namelijk de start van fase twee, waarin de ambitie werkelijkheid moet worden. Deze fase is nog in volle gang, en er wordt gewerkt om zo veel mogelijk te experimenteren, opschalen, uitrollen, en vooral leren, leren en nog eens leren, en dan het liefst zo snel mogelijk. Daarnaast is het van belang dat er praktische handreikingen worden ontwikkeld om de dijken uiteindelijk te kunnen realiseren en beheren. Dit alles om de dijken te kunnen creëren die we met zijn allen willen: sterk en biodivers.
Een vereniging van werelden
Ondanks het feit dat het nu klinkt alsof alles voor de wind is gegaan, kwam dit project ook met de nodige uitdagingen. Een van de belangrijkste was het verbinden van alle verschillende werelden om een grootschalig project als dit te kunnen realiseren.
Zowel de ingenieurswereld als de natuurwereld en de beheerderswereld moesten aan elkaar gekoppeld worden. “En dat zijn echt andere werelden”, aldus Hans. Het werd onderschat hoeveel er geïnvesteerd moest worden in gesprekken met alle betrokken partijen. Toch is het volgens Hans en Tim, ondanks de uitdagingen, voor iedereen een erg leerzaam en succesvol proces geweest.
De toekomst van Future Dikes
De toekomst van het "Future Dikes" project ziet er zeer kleur- en bloemrijk uit: door de vele media-aandacht die het project heeft gekregen, is het project ook internationaal onder de aandacht gebracht. Naast dat er in Nederland opgeschaald gaat worden, vliegt de opgedane kennis nu ook over de landsgrenzen. Het toekomstige doel is ervoor zorgen dat wanneer dit project stopt, "Future Dikes" toch voortgezet kan worden: de kennis en standaard van bloemrijke dijken moeten verankerd worden.
Natuurhuisje steunt het project "Future Dikes" daarom financieel en wil het project extra onder de aandacht brengen, zodat meer bloemrijke dijken de nieuwe standaard worden.
Tim voegt daaraan toe dat het project, naast de eigen doelstellingen om de dijken als groene ecologische linten te laten floreren, ook als opstap dient voor vervolgonderzoek, bijvoorbeeld naar wilde bijenpopulaties op dijken. Een brede inventarisatie die recent ia uitgevoerd en gepubliceerd heeft laten zien dat biodiverse dijken ook wilde bijenpopulaties een plek bieden om te overwinteren en om te overleven. De dijken slaan hiermee (bijna letterlijk) twee vliegen in één klap: ze dragen bij aan zowel een diverse flora als een bloeiende fauna. Een dubbel succes – en daarmee ziet de toekomst van de dijken er al met al erg bloemrijk uit!
Fotografie: Steven Huls