Uitzonderlijk uniek: tentoonstelling van de UNIT Academie in Museum het Valkhof

De UNIT Academie zet zich sinds 2007 in voor de begeleiding van jongvolwassenen met autisme of aanverwante problematiek die daarnaast een bijzonder talent hebben voor beeldende kunst en vormgeving. Veel succesvolle kunstenaars startten hier hun creatieve carrière. De tentoonstelling van maar liefst dertig UNIT-deelnemers en studenten werd geopend door gevierd kunstenares Marlene Dumas die al zeven jaar betrokken is bij UNIT. Joost de Beer, voorzitter van de Stichting UNIT Academie, gaf hierbij een treffende toespraak over deze uitzonderlijk unieke tentoonstelling. 

‘Uitzonderlijk Uniek’ brengt 30 van de ruim 150 (voormalige) UNIT-deelnemers en studenten bij elkaar. Onder wie geweldige schilders, fantastische (strip)tekenaars, animatiefilmmakers, bijzondere verhalenvertellers en knappe fotografen met een esthetisch oog. De tentoonstelling van de UNIT Academie in Museum Het Valkhof is voor het grote publiek een uitgelezen kans om kennis te maken met het talent van deze bijzonder creatieve groep. 

Stichting UNIT Academie Nijmegen 

“Er waren instellingen, met name onderwijs- en zorginstellingen, die er niet in slaagden om de grote talenten in deze jonge mensen naar boven te halen. Dat is waar het de UNIT Academie om te doen is: alle deelnemers hebben talenten, maar stel ze vooral in staat om die talenten te ontplooien. Geef de deelnemers een kans, in plaats van hen aan de kant te schuiven” aldus Joost de Beer tijdens de opening van de tentoonstelling. De stichting, welke bestaat uit de UNIT Winkel en het UNIT Atelier, spant zich enorm in om het grotere publiek te doen beseffen dat individuen met autisme of een aanverwante diagnose niet alleen te identificeren zijn aan de hand van het ‘label’ die zijn van de maatschappij krijgen.

“Het UNIT Atelier wil de deelnemer daarbij op de eerste plaats aanspreken op zijn mogelijkheden, talenten en originele manier van denken. We willen niemand reduceren tot een diagnose of enkele kenmerken, vooral omdat de diagnose autisme niets zegt over wat het voor ieder specifiek persoon betekent in het dagelijks leven” vermeldt het UNIT Atelier op hun website. Het Atelier werkt vanuit een aanpak die gericht is op verduidelijking van de communicatie en het bieden van een voorspelbare en overzichtelijke werk- en leeromgeving. 

Tot juli 2019 is Stichting Unit Academie een dagbestedingslocatie geweest waar men met een WMO-indicatie (Wet Maatschappelijke Ondersteuning) terecht kon. Helaas kon de stichting hier niet mee doorgaan door veranderingen in gemeentelijke eisen rondom administratie en hebben ze een andere richting in moeten gaan. “Door deze koerswijziging hebben we de Vrienden van de UNIT in het leven geroepen om ons initiatief en de daarbij behorende activiteiten met een hoge kwaliteit voort te kunnen zetten. Naast het blijven aanvragen van projectsubsidies zal dit de komende jaren een belangrijke bron van inkomsten zijn” verklaart de Beer.  

De UNIT Winkel 

Naast het UNIT Atelier is de UNIT Winkel de plek waar deelnemers en kunstenaars een podium krijgen voor hun beeldende werk. De UNIT Winkel bevindt zich in het hart van Nijmegen, in de Passage Molenpoort 37. Wie iets in de winkel koopt, is tevens sponsor van het UNIT Atelier. De winst van de winkel wordt geheel geïnvesteerd in de verdere ontwikkeling van de kwaliteit van het UNIT Atelier. Deelnemers van het UNIT Atelier hebben daarnaast de mogelijkheid om mee te werken in de UNIT Winkel, waar zij naar sociaal communicatieve vaardigheden ook kennis en vaardigheden opdoen met de commerciële aspecten van het vak als kunstenaar en vormgever. Daarnaast komen opdrachten van externe opdrachtgevers, waar de deelnemers van het UNIT Atelier mee aan de slag gaan, voornamelijk binnen via de UNIT Winkel. De UNIT Winkel is dus een essentieel onderdeel van de stichting en tegelijkertijd een ontmoetings- en werkervaringsplaats voor de deelnemers. 

De tentoonstelling ‘Uitzonderlijk Uniek’ 

“Ik heb getwijfeld om mee te doen aan de expositie: Ik ben bang voor de titel ‘outsider kunst’. Outsider kunst gaat voornamelijk om de fantasiewereld van een individu. Daar heb ik niks mee. Het enige wat ik doe, is de gedeelde wereld schilderen” betuigt Jelle Slof, één van de voormalig deelnemers van de UNIT Academie. En dat is precies wat je te zien krijgt als bezoekers van de bijzondere tentoonstelling in de benedenverdieping van het Museum het Valkhof: rauw, emotioneel werk wat de realiteit zoals we die allemaal kennen, weerspiegelt. 

Overduidelijk is van de tentoonstelling te zien dat alle werken enorm veel tijd en aandacht gekost hebben. Creativiteit, gevoel, techniek en heel veel talent komen samen en resulteren in verbazingwekkende objecten, foto’s, tekeningen en schilderingen. Hier en daar liggen er ook schetsen en schetsboekjes in de zaal, waarin heel mooi het proces van de kunstenaars te zien is die alles tot in de puntjes uitwerken. In de originaliteit van de werken zit daarnaast ook een unieke soort humor verscholen die wellicht niet voor iedereen vatbaar is, maar wat het werk juist zo waardevol maakt. 

Er wordt veel gebruik gemaakt van multimedia en interdisciplinariteit, zoals het videoproject ‘Morgen begint alles overnieuw’ van Anke van der Brink. Ook zijn er werken te zien die spelen met ruimte en betekenis, doordat ze de letterlijke grenzen van muur, plafond en vloer overschrijden. Andere werken zijn juist weer erg detailgericht, waarbij er – als je er lang genoeg naar kijkt – alsmaar nieuwe onderdelen en dimensies verschijnen. Cees Dubbelaar geeft de bezoekers een kijkje in het leven van ware maanmensen. Deze zijn druk bezig met de creatie van een nieuwe monoliet, of zoals Dubbelaar het noemt ‘maan-oliet’. Wat dit werk uitzonderlijk maakt is niet alleen het adembenemende sci-fi landschap op een duistere achtergrond, maar ook het bijna religieuze techniek gebruik van een vierluik canvas. Ook de fotografische werken, zoals dat van Ro Hukens, getuigen van een oog voor detail en ontzettend veel talent en ervaring. 

Kortom de tentoonstelling is een genot voor het oog en een onmisbaar kijkje in de wereld van de Stichting UNIT Academie kunstenaars. Zoals de Beer het al prachtig verwoorde: “Een veelkleurig palet van talenten die werk van hoge kwaliteit opbrengen als je ze maar tot ontplooiing laat komen en als je alle barrières in dat proces uit de weg ruimt – deze kunstenaars hebben een identiteit die we moeten respecteren!”

De tentoonstelling ‘Uitzonderlijk Uniek: 12.5 jaar UNIT Academie’ is tot 27 juli 2020 te zien in Museum het Valkhof. De UNIT Winkel in de Passage Molenpoort is geopend van dinsdag t/m zaterdag van 10.00-17.00 uur. Meer informatie vind je bij het Unit Atelier.  

Fotografie: Edwin Smits