Canon van Nijmegen: Steden en staten – Nijmegen wordt Gelders
Nijmegen bulkt van de historische verhalen. Over kopstukken en gewone lieden, wijken en politieke gebeurtenissen. In de Canon van Nijmegen zijn de belangrijkste verhalen over Nijmegen geselecteerd. Aan het einde van de twaalfde eeuw zijn er aanwijzingen gevonden dat er hier een kleine nederzetting was die stedelijke kenmerken vertoonde.Deze kreeg een officiële stedelijke status in 1230, toen de Duitse koning Hendrik VII besloot aan de inwoners stadsrechten te verlenen.
Nijmegen als stad
De stad Nijmegen kreeg daardoor dezelfde rechten en vrijheden als de stad Aken en andere steden in het Duitse rijk. Achteraf bezien is het koninklijke Nijmeegse stadsrecht uniek in Nederland. Andere steden ontvingen hun stadsrechten van een hertog of graaf, of van de bisschop van Utrecht. Door het stadsrecht kreeg Nijmegen een zekere autonomie op het gebied van bestuur, rechtspraak en belastingheffing. Voor de dagelijkse leiding over de palts en de stad stelde de koning sinds de twaalfde eeuw een burggraaf aan. Bij de uitoefening van bestuur en rechtspraak werd de burggraaf terzijde gestaan door een aantal schepenen. Dit waren aanzienlijke lieden die namens de koning werden benoemd en meestal uit de burgerij afkomstig waren. Vanuit de burgerij zelf ontstond de stedelijke raad. Deze stelde onder anderen de twee burgemeesters aan, die zich met de financiën en de openbare werken bezighielden.
Landsheren aan de macht
Na de tijd van Frederik Barbarossa (1152-1190) was de invloed van de Duitse koningen in het huidige Nederland afgenomen. Ze concentreerden zich meer en meer op hun Duitse kerngebieden. Formeel behielden zij in Nederland het hoogste gezag, maar in de praktijk waren het steeds meer de landsheren die hier de macht uitoefenden. Ze deden dat officieel namens de koning, maar feitelijk waren zij onafhankelijk. Voorbeelden van dergelijke landsheren waren de hertog van Brabant, de graaf van Holland, de graaf van Gelre, maar ook de bisschop van Utrecht.
Vrije rijksstad
De Duitse koningen werden gekozen en om hun verkiezing te regelen, moesten ze grote sommen geld uitgeven. Zo kon het gebeuren dat graaf Willem II van Holland, toen hij in 1247 tot koning was gekozen, in acute geldnood zat. Daarom leende hij van graaf Otto II van Gelre 10.000 zilvermarken, in die tijd een gigantisch bedrag. Als zekerheid voor de terugbetaling van de lening gaf Willem II aan de graaf van Gelre de palts en de stad Nijmegen in onderpand. Hierbij hoorde ook het gebied van het Rijk van Nijmegen. In principe konden de Duitse koningen de palts en de stad terugkrijgen door de lening af te lossen. Dit is echter nooit gebeurd, zodat Nijmegen en het Rijk van Nijmegen vanaf 1247 bij het graafschap Gelre hebben gehoord. Voor de graaf van Gelre was dit een belangrijke territoriale aanwinst.
De stad Nijmegen beschouwde zichzelf echter niet zonder meer als Gelderse stad, maar eerder als ‘vrije rijksstad’: een stad die rechtstreeks onder het gezag van de Duitse koning viel en dus niet onder het gezag van de graaf van Gelre.
Duik in de geschiedenis van de oudste stad van Nederland. Want Nijmegen heeft veel verhalen te vertellen. Benieuwd? Je leest het allemaal in de historische tijdlijn.
Openbare kunst: De Byzantijnse prinses Theophanu
De Byzantijnse prinses Theophanu werd rond het jaar 960 als prinses geboren in Constantinopel en stierf dertig jaar later als keizerin in Nijmegen. “ Ze werd gezien als decadent en luxueus. Ze aten daar met een vork en namen wekelijks een bad. Dat werd als heel bizar beschouwd en daarom kreeg ze veel kritiek,” zegt Gerco Hiddink, grafisch ontwerper bij Studio Hartebeest. “De ophef over haar persoonlijkheid maakte het echter des te interessanter voor ons om haar te schilderen.”
Lees meer
-
Aftrap Gelderse Streken Campagne 2024 'Hier beginnen je mooiste verhalen'
Aftrap Gelderse Streken Campagne 2024 'Hier beginnen je mooiste verhalen'
De drie Gelderse regionale bureaus voor toerisme hebben de campagne ‘Hier beginnen je mooiste verhalen’ gestart, waarin inwoners van de Gelderse streken actief worden betrokken bij het delen van hun mooiste en meest inspirerende plekjes en verhalen.
-
Fotoverslag: 80 jaar vrijheid
Fotoverslag: 80 jaar vrijheid
In februari stond Nijmegen stil bij het bombardement van 22 februari 1944, een dag die onuitwisbaar in het geheugen van de stad gegrift staat. Op deze dag trof een Amerikaans bombardement per ongeluk het hart van Nijmegen.
-
Openbare kunst in Nijmegen: Operatie Market Garden - 80 jaar vrijheid
Openbare kunst in Nijmegen: Operatie Market Garden - 80 jaar vrijheid
Hoe was Operatie Market Garden voor de gewone Nijmegenaar? De in oktober van vorig jaar onthulde muurschildering 'Operatie Market Garden' uit de serie Waalpaintings zet de schijnwerpers op het alledaagse Nijmeegse leven tijdens deze crisissituatie.
-
Doe mee aan de Brandgrenswandeling op 21 februari
Doe mee aan de Brandgrenswandeling op 21 februari
Oproep! Doe mee aan de Brandgrenswandeling in de Nijmeegse binnenstad. Op 21 februari staan we stil bij het moment vlak voor het toeslaan van het noodlot: het bombardement op het stadshart van Nijmegen en de branden die daarop volgden.
-
Workshop: online zoeken naar familie-oorlogsgeschiedenis
Workshop: online zoeken naar familie-oorlogsgeschiedenis
Online is ontzettend veel informatie over de oorlog en oorlogsslachtoffers te vinden. Het Regionaal Archief Nijmegen en de Werkgroep Oorlogsdoden Nijmegen organiseren daarom een workshop 'zoeken'.
-
Herdenking bombardement 22 februari 1944
Herdenking bombardement 22 februari 1944
Op 22 februari 2024 staat Nijmegen stil bij het Amerikaans bombardement van 80 jaar geleden op het centrum van de stad waarbij bijna 800 doden vielen. Er zijn verschillende activiteiten in de stad.
-
Expositie ‘De Waal over’: hoe steek je die brede rivier over?
Expositie ‘De Waal over’: hoe steek je die brede rivier over?
Waar de Waal begon als een kleine zijrivier, kennen we deze nu als de breedste rivier van Nederland. Zo’n brede rivier oversteken is een hele uitdaging. Vandaar dat museum De Bastei een expositie, ‘De Waal over’, heeft opgezet.
-
Fotoverslag: Limes Festival
Fotoverslag: Limes Festival
Tijdens het Limes Festival, dat plaatsvond van 26 december tot en met 6 januari, transformeerde Nijmegen in een levendige ontmoetingsplek voor geschiedenisliefhebbers en cultuurfanaten.
-
Fotoverslag: Ontdek Oekraïne Festival
Fotoverslag: Ontdek Oekraïne Festival
Het Ontdek Oekraïne Festival in de Stevenskerk, van 17 december tot 7 januari, zette de Oekraïense cultuur in de schijnwerpers. Bezoekers genoten van een uniek programma dat de Oekraïense cultuur verrijkte en ondersteunde.
-
7x bijzondere historische plekken in Nijmegen
7x bijzondere historische plekken in Nijmegen
De oudste stad van Nederland zit natuurlijk vol met verhalen. We hebben de meest bijzondere, historische plekken in Nijmegen voor je op een rijtje gezet. Ook op deze plekken ervaar je de geschiedenis nog altijd!
-
Fotoverslag: Nijmeegse Winterweken 2023/2024
Fotoverslag: Nijmeegse Winterweken 2023/2024
De Nijmeegse binnenstad was van 16 december tot en met 7 januari het bruisende hart van de Nijmeegse Winterweken. Bezoekers konden genieten van een unieke lichtsculpturenroute met een Romeinse quiz, en werden vermaakt met levendig straattheater.
-
Valkhof Museum ook open in de weekenden
Valkhof Museum ook open in de weekenden
Vanaf 23 december is de pop-up locatie van het Valkhof Museum ook open op zaterdagen en zondagen. Het museum aan Keizer Karelplein 33 is vanaf dan weer als vanouds van dinsdag tot en met zondag te bezoeken.
-
Reis door geschiedenis St. Nicolaaskapel Nijmegen
Reis door geschiedenis St. Nicolaaskapel Nijmegen
Het Kerstprojectkoor Nijmegen zal tijdens zijn Zin-in-kerst-concert een mix van kerstliederen uitvoeren. Het projectkoor is samengesteld uit ervaren koorzangers en wordt begeleid door Jan van Laar op piano en orgel.
-
Fotoverslag: Jongeren in de Vuurlinie
Fotoverslag: Jongeren in de Vuurlinie
Hoe is het om in een stad te leven aan de frontlinie van een oorlog? Deze maand was de St. Stevenskerk gastheer van 'Jongeren aan de Vuurlinie', een unieke expositie waar geschiedenis en technologie samenkomen.