
Novio Experience Museum: dé Nijmeegse geschiedenis van Philips
Iedereen kent wel de Stevenskerk, maar er is ook een heel ander soort kathedraal dat al tientallen jaren het hart van Nijmegen vormt. De gebouwen, mensen en cultuur van voormalig Philips – nu NXP – hebben veel gedaan om Nijmegen tot de moderne stad van nu te maken. Bij het Novio Experience Museum komen vrijwilligers samen om deze unieke geschiedenis te delen met de bezoekers.
Het Novio Experience Museum
“In 2007 zijn we begonnen met het museum”, vertelt Richard Binnendijk, oprichter en een van de vele vrijwilligers, met een lach. “Het begon eigenlijk me de gedachte ‘we hebben een hoop spullen’, en die wilden we bewaren. De toenmalige directeur van NXP had daar wel oren naar. Ik heb toen meteen een aantal gepensioneerde medewerkers benaderd met de vraag of zij wat spullen hadden. Dat is toen een beetje uit de hand gelopen!”
De kleine, knusse ruimte van het museum staat er nu vol mee. “Ik ben op zolders geweest en in schuurtjes”, vertelt Richard verder. “Wij zeggen altijd: Er is heel veel geleend van Philips, en niet alles is teruggegeven”, zegt hij met een ondeugende lach. “Dat paste toen eenmaal een beetje bij de cultuur. Als spullen wat minder bruikbaar waren, dan namen ze dat wel eens mee naar huis.”
“Vanaf het begin (1953) kunnen we het nog allemaal laten zien”, zegt Richard terwijl hij naar verschillende hoeken van de ruimte wijst. “We tonen het basismateriaal, we laten zien hoe eenvoudige producten eruitzagen, hoe chips eruitzien op de siliciumplakken, hoe ze gemeten worden… We kunnen ze zelfs onder de microscoop leggen. En we hebben hier allerlei toepassingen om dat te demonstreren.”
Naast het museum gedeelte hebben ze ook nog een archief, waar veel vrijwilligers wekelijks samenkomen. “Hier hebben we een hele hoop documenten, boeken en rapporten. Ook hebben we oude computers, en zelfs de beruchte videorecorder 2000. We hebben het hier allemaal!”
Toen Philips...
“Het bijzondere aan de plant Nijmegen is dat wij in 1952—” vertelt Richard, voordat hij onderbroken wordt door een van zijn medevrijwilligers: “In 1953!” “Ja, de gemeente Nijmegen was al een hele tijd aan het lobbyen om van Nijmegen als industriestad meer een hightech stad te maken. Ze wilden van het zware metalen imago af, en Philips was na de oorlog opzoek naar productieruimte. Dus dat klikte wel”, gaat Richard verder.
“We zijn officieel begonnen in het centrum van Nijmegen, in de Hertogstraat. Daar in de kelder van de AMRObank werkten we met zo’n vijftig mensen. In de tussentijd werd er op de huidige site gebouwd”, vertelt Richard over het begin van Philips in Nijmegen. “De planning was toen om te beginnen met een paar honderd man, om in de jaren daarna door te groeien. Die groei ging zo hard dat binnen vier à vijf jaar al boven de duizend mensen zaten. Uiteindelijk hebben we hier rond het jaar 2000 met 5000 mensen gewerkt.” “Die pasten toen zelfs niet meer op de plant”, voegt zijn medevrijwilliger met een gniffel toe.
Philips was daarmee uniek in Nijmegen, maar deze vestiging was ook uniek voor Philips. “De site had een heel gemêleerde samenstelling. Voor een gedeelte bestond deze uit productiepersoneel, maar meer dan de helft was labpersoneel”, vertelt Richard. “We hebben zelfs nog een vrijwilliger die uit die tijd komt!”

... nu NXP
Door die samenstelling en de korte lijntjes, kon in korte tijd veel voortgang gemaakt worden. Alles dat werd bedacht kon meteen gemaakt worden, naar gekeken worden en weer verbeterd worden. “Vooral in de beginperiode liepen hier een hele hoop ontwikkelaars rond, die toen nog precies de chemische effecten konden verklaren.” Al snel ging het van grof werk, naar heel secuur. “Naast dat we hier de chips maakten, maakten we ook de apparaten die nodig waren om deze in elkaar te zetten. In de beginjaren gebeurde dat handmatig en zaten er hele rijen dames in een hal”, zegt Richard met een foto in hand.

Techniek en de toekomst
“Iedere chip die wij op dit moment maken heeft silicium als basis. Het silicium hebben we vanaf 1958 tot en met 1989 gemaakt in Lent", legt Richard uit. “Je begint altijd met een ronde schijf, mooi vlak gepolijst, en dat is het basismateriaal waar die chip op gebouwd wordt. Dat bouwen gebeurt laag voor laag, in de fabriek — in de ovens met etsen en fotografie. De patronen op een chip zijn allemaal onderlinge verbindingen. Voor elk patroon heb je een negatief (of masker) nodig. Door al die negatieven laag op laag te leggen, ontstaat uiteindelijk de chip”, zegt Richard, helemaal in zijn element. “Als ik te technisch ga moet je het zeggen, hè?”
Dat de vrijwilligers hier weten waar ze het over hebben, blijkt wel. “Maar de kennis erover wordt schaars, dat is het grootste probleem wat we nu hebben: er zijn te weinig vrijwilligers met kennis. Vrijwilligers die we hebben weten het allemaal nog wel, maar nieuwe vrijwilligers komen er niet meer bij”, zegt Richard tot slot. “Meer vrijwilligers, dat zou heel welkom zijn. Ze hoeven echt niet bij Philips gewerkt te hebben – als je maar liefde hebt voor het vak, voor de geschiedenis, en gewoon iets zoekt om actief mee bezig te zijn buiten de deur.”
Wil je ook meer leren over de techniek en historie van Philips en NXP? Of wil je je aanmelden als vrijwilliger? Neem hier contact op!
Fotografie: Toon de Vos