Naar main content

Infocentrum WO2 Nijmegen: oorlog en 80 jaar vrede

| Juliette Huisman

Op 4 en 5 mei herdenken wij de Tweede Wereldoorlog en vieren wij de ongekende vrede die volgde. In de vijf jaar tussen 1940 en 1945 is Nijmegen bezet, gebombardeerd, bevrijd en een frontstad geweest, voordat de vrede weer terugkeerde. De verhalen van de mensen die door deze tijden hebben moeten leven zijn nog altijd te voelen en te zien in de stad. Talloze musea, monumenten en luisterstenen vertellen nog over wat er is gebeurd op die historische plekken. Het Infocentrum WO2 Nijmegen dient als het historisch hart en het startpunt om meer over deze periode in de Nijmeegse geschiedenis te leren.

De Duitse bezetting

Al hoopte Nederland om weer neutraal te blijven toen de Tweede Wereldoorlog uitbrak, dit was al enkele maanden na de start van de oorlog niet meer mogelijk. De Duitse aanval op Nederland begon op 10 mei 1940 en op dezelfde dag werd Nijmegen als eerste grote Nederlandse stad bezet. Ze vielen alleen niet zonder een gevecht. In een poging om de Duitse nationaalsocialisten tegen te houden, werd de Waalbrug samen met meerdere andere bruggen en viaducten opgeblazen. Toch lukte het de Duitsers om op 15 mei heel Nederland te bezetten.

De bezetting begon relatief vredig. Adolf Hitler wilde het vertrouwen van de Nederlanders winnen, wij waren in zijn ogen immers het Germaanse broedervolk. Toen dit niet lukte en toen de Duitse overwinningen steeds minder werden, werd deze vredige bezetting snel grimmiger. In de zomer van 1941 traden de Duitsers harder op, werden de Jodenvervolgingen frequenter en werd er steeds meer van de Nederlandse productie en arbeid voor Duitsland ingezet.

Al paste de meerderheid van de Nijmegenaren zich aan, in hoop om de oorlog zo goed mogelijk door te komen, vele vochten ondanks de bezetting toch terug. De levensverhalen van 75 leden van het Nijmeegse verzet die zijn overleden in het gevecht tegen de Duitse nationaalsocialisten, zijn vastgelegd in het Gedenkboek van Verzetsmensen. Normaal ligt dit boek in de St. Stevenskerk, maar is nu te bekijken en in te zien in het Infocentrum WO2.

Het geallieerde bombardement

Op 22 februari 1944, rond half twee ’s middags, lieten Amerikaanse vliegtuigen meerdere honderden bommen vallen op het centrum van Nijmegen. Het luchtalarm had eerder die dag, toen de Amerikanen naar Duitsland vlogen, geklonken en mensen waren toen massaal naar de schuilkelders gevlucht. Toen de Amerikanen weer omkeerden, ging het alarm niet een tweede keer af. De Nijmegenaren hadden net het sein gekregen dat ze de schuilkelders weer veilig konden verlaten. De bovenstad ging grotendeels in vlammen op. Bijna 800 mensen verloren hun leven.

Nijmegen was nooit het doelwit geweest, maar vanwege slecht weer en miscommunicatie, werd het gekozen als gelegenheidsdoel. Op diezelfde dag werden ook Arnhem, Deventer en Enschede gebombardeerd. Dit bombardement was het dodelijkste bombardement op Nederlands grondgebied uit de geschiedenis.

Bevrijd, maar nog niet vrij

Als onderdeel van Operatie Market Garden in september 1944, werd Nijmegen bevrijd. De geallieerden wilden de Waalbrug, die tijdens de oorlog weer door de Duitsers was herbouwd, en de Spoorbrug vaststellen, om vervolgens verder naar het noorden te kunnen trekken. Dit zou alleen pas gebeuren in februari van 1945, bij het Rijnlandoffensief. Tot dan lag Nijmegen aan het front. Het leven in de stad was in die vijf maanden gevaarlijker dan ooit, maar de stad werd niet ontruimd.

©Regionaal Archief

In mei van 1945, kwam de oorlog eindelijk tot een eind. Nu, 80 jaar later, herdenken wij nog steeds deze donkere tijd op 4 mei, en vieren wij de vrijheid waarin wij leven op 5 mei.

Nijmegen nu

“Deze regio heeft veel te verduren gehad,” zegt Wanda Tiersma, coördinator Communicatie, Marketing en PR, over regio Nijmegen, “en dat zie je ook nog terug in de stad en in de gebouwen die er nog uit die tijd staan.”

Voor wie meer wil leren over de lokale geschiedenis, is Infocentrum WO2 het perfecte startpunt. “Het is de eerste locatie waar je naartoe gaat om alvast een introductie te krijgen in de geschiedenis en daarna verder verwezen te worden naar musea en monumenten en begraafplaatsen, waar deze regio natuurlijk bol van staat”, vertelt Wanda.

Er wordt dan ook zeker aandacht besteed aan de herdenking op 4 en de vreugde van 5 mei. “Op heel veel plekken wordt dat gevierd, en wij vieren dat natuurlijk ook! Het is een moment om stil te staan bij de bevrijding, te herdenken, maar ook te vieren dat we sindsdien eigenlijk een ongekende vrijheid hebben gehad.”

Ook benieuwd naar alles wat er te doen is op 4 en 5 mei? Bekijk hier de regionale agenda van Infocentrum WO2 Nijmegen.

Dit vind je misschien ook leuk…

Deze website gebruikt cookies

Deze website maakt gebruik van cookies (Functioneel, Analytisch, Marketing) die noodzakelijk zijn om de website zo goed mogelijk te laten functioneren. Door op accepteren te klikken, geef je aan hiermee akkoord te gaan.