Canon van Nijmegen: Pestepidemie – Zesduizend slachtoffers geteld
Nijmegen bulkt van de historische verhalen. Over kopstukken en gewone lieden, wijken en politieke gebeurtenissen. In de Canon van Nijmegen zijn de belangrijkste verhalen over Nijmegen geselecteerd. Een van de meest gevreesde ziektes in vroeger tijden was de pest. Ook Nijmegen had geregeld onder deze besmettelijke ziekte te lijden. De pest in 1635 was zo heftig dat meer dan zesduizend mensen het leven lieten op een bevolking van circa tienduizend inwoners.
De zwarte dood
In 1633 was in de Hezelstraat een gasthuis ingericht voor de verpleging van pestlijders, maar dit kon niet voorkomen dat twee jaar later een grote epidemie uitbrak. De pest – ook wel de zwarte dood genoemd – kon grote aantallen mensen de dood injagen en veroorzaakte bovendien vaak een ellendig levenseinde. Om die redenen leidde een pestepidemie tot grote paniek bij de bevolking. Ook in economisch opzicht kon een pestepidemie veel schade aanrichten. Als er veel mensen ziek werden of stierven, had dat onmiddellijk gevolgen voor handel en verkeer.
Zesduizend slachtoffers geteld
In 1635 had een droge zomer in de natuur geleid tot verrotting en het ontstaan van pestkoortsen. In november van dat jaar brak in Nijmegen een pestepidemie uit, die pas door een strenge vorst in februari 1636 zou worden gestuit. De pest was zo heftig dat meer dan zesduizend mensen het leven lieten op een bevolking van circa tienduizend inwoners en ongeveer evenveel tijdelijk aanwezige soldaten die de stad moesten beschermen tegen een op handen zijnde Spaanse aanval. Het zou goed kunnen dat deze soldaten, die rondom Nijmegen gelegerd waren, de pest in de stad gebracht hebben.
De tentoonstelling De Pest in Museum het Valkhof, 2021 © Heyta Melssen
De Nijmeegse stadsgeneesheer IJsbrand van Diemerbroeck, die tijdens de epidemie van 1635-1636 samen met zijn collega Emmanuel de Mandeville belast was met de bestrijding van de gevreesde ziekte, beschreef in een traktaat welke vreselijke gevolgen de uitbraak van de pest kon hebben. Symptomen waren ernstige benauwdheid en razernij, evenals zwarte plekken op de huid en pestbuilen over het hele lichaam. Van Diemerbroeck vertelt hoe de lijkbaren huis aan huis in de Nijmeegse straten stonden opgesteld, welke doodsstrijd de pestlijders moesten ondergaan en hoe ziekentroosters, pestmeesters en lijkendragers vaak zelf ook de ziekte opliepen.
Triakel deed de truc
Een betere hygiëne en afzondering van degenen die de ziekte hadden opgelopen, waren vrijwel de enige maatregelen die men kon nemen. Om zelf aan de ziekte te ontsnappen, rookte Van Diemerbroeck dagelijks een aantal pijpen en nam hij regelmatig een beetje triakel in, een geneesmiddel dat onder meer opium bevatte. De publicatie van het pesttraktaat bracht Van Diemerbroeck grote bekendheid. De Latijnse uitgave uit 1644 kent meerdere edities en er verschenen vertalingen in het Nederlands en het Engels. Van Diemerbroeck verbleef overigens slechts tien jaar in Nijmegen; hij vertrok na een financieel conflict met zijn collega Emmanuel de Mandeville.
Na deze pestepidemie deed de stad haar best nieuwe burgers te lokken om het inwonertal weer enigszins op peil te brengen. Wie in Nijmegen wilde gaan wonen, kon tijdelijk op goedkope wijze het burgerrecht en andere privileges verkrijgen.
Duik in de geschiedenis van de oudste stad van Nederland. Want Nijmegen heeft veel verhalen te vertellen. Benieuwd? Je leest het allemaal in de historische tijdlijn.
Dit vind je misschien ook leuk...
-
Aftrap Gelderse Streken Campagne 2024 'Hier beginnen je mooiste verhalen'
Aftrap Gelderse Streken Campagne 2024 'Hier beginnen je mooiste verhalen'
De drie Gelderse regionale bureaus voor toerisme hebben de campagne ‘Hier beginnen je mooiste verhalen’ gestart, waarin inwoners van de Gelderse streken actief worden betrokken bij het delen van hun mooiste en meest inspirerende plekjes en verhalen.
-
Fotoverslag: 80 jaar vrijheid
Fotoverslag: 80 jaar vrijheid
In februari stond Nijmegen stil bij het bombardement van 22 februari 1944, een dag die onuitwisbaar in het geheugen van de stad gegrift staat. Op deze dag trof een Amerikaans bombardement per ongeluk het hart van Nijmegen.
-
Openbare kunst in Nijmegen: Operatie Market Garden - 80 jaar vrijheid
Openbare kunst in Nijmegen: Operatie Market Garden - 80 jaar vrijheid
Hoe was Operatie Market Garden voor de gewone Nijmegenaar? De in oktober van vorig jaar onthulde muurschildering 'Operatie Market Garden' uit de serie Waalpaintings zet de schijnwerpers op het alledaagse Nijmeegse leven tijdens deze crisissituatie.
-
Doe mee aan de Brandgrenswandeling op 21 februari
Doe mee aan de Brandgrenswandeling op 21 februari
Oproep! Doe mee aan de Brandgrenswandeling in de Nijmeegse binnenstad. Op 21 februari staan we stil bij het moment vlak voor het toeslaan van het noodlot: het bombardement op het stadshart van Nijmegen en de branden die daarop volgden.
-
Workshop: online zoeken naar familie-oorlogsgeschiedenis
Workshop: online zoeken naar familie-oorlogsgeschiedenis
Online is ontzettend veel informatie over de oorlog en oorlogsslachtoffers te vinden. Het Regionaal Archief Nijmegen en de Werkgroep Oorlogsdoden Nijmegen organiseren daarom een workshop 'zoeken'.
-
Herdenking bombardement 22 februari 1944
Herdenking bombardement 22 februari 1944
Op 22 februari 2024 staat Nijmegen stil bij het Amerikaans bombardement van 80 jaar geleden op het centrum van de stad waarbij bijna 800 doden vielen. Er zijn verschillende activiteiten in de stad.
-
Expositie ‘De Waal over’: hoe steek je die brede rivier over?
Expositie ‘De Waal over’: hoe steek je die brede rivier over?
Waar de Waal begon als een kleine zijrivier, kennen we deze nu als de breedste rivier van Nederland. Zo’n brede rivier oversteken is een hele uitdaging. Vandaar dat museum De Bastei een expositie, ‘De Waal over’, heeft opgezet.
-
Fotoverslag: Limes Festival
Fotoverslag: Limes Festival
Tijdens het Limes Festival, dat plaatsvond van 26 december tot en met 6 januari, transformeerde Nijmegen in een levendige ontmoetingsplek voor geschiedenisliefhebbers en cultuurfanaten.
-
Fotoverslag: Ontdek Oekraïne Festival
Fotoverslag: Ontdek Oekraïne Festival
Het Ontdek Oekraïne Festival in de Stevenskerk, van 17 december tot 7 januari, zette de Oekraïense cultuur in de schijnwerpers. Bezoekers genoten van een uniek programma dat de Oekraïense cultuur verrijkte en ondersteunde.
-
7x bijzondere historische plekken in Nijmegen
7x bijzondere historische plekken in Nijmegen
De oudste stad van Nederland zit natuurlijk vol met verhalen. We hebben de meest bijzondere, historische plekken in Nijmegen voor je op een rijtje gezet. Ook op deze plekken ervaar je de geschiedenis nog altijd!
-
Fotoverslag: Nijmeegse Winterweken 2023/2024
Fotoverslag: Nijmeegse Winterweken 2023/2024
De Nijmeegse binnenstad was van 16 december tot en met 7 januari het bruisende hart van de Nijmeegse Winterweken. Bezoekers konden genieten van een unieke lichtsculpturenroute met een Romeinse quiz, en werden vermaakt met levendig straattheater.
-
Valkhof Museum ook open in de weekenden
Valkhof Museum ook open in de weekenden
Vanaf 23 december is de pop-up locatie van het Valkhof Museum ook open op zaterdagen en zondagen. Het museum aan Keizer Karelplein 33 is vanaf dan weer als vanouds van dinsdag tot en met zondag te bezoeken.
-
Reis door geschiedenis St. Nicolaaskapel Nijmegen
Reis door geschiedenis St. Nicolaaskapel Nijmegen
Het Kerstprojectkoor Nijmegen zal tijdens zijn Zin-in-kerst-concert een mix van kerstliederen uitvoeren. Het projectkoor is samengesteld uit ervaren koorzangers en wordt begeleid door Jan van Laar op piano en orgel.
-
Fotoverslag: Jongeren in de Vuurlinie
Fotoverslag: Jongeren in de Vuurlinie
Hoe is het om in een stad te leven aan de frontlinie van een oorlog? Deze maand was de St. Stevenskerk gastheer van 'Jongeren aan de Vuurlinie', een unieke expositie waar geschiedenis en technologie samenkomen.