Filmimpressie: Bugonia – beklemmende satire over complotdenken versus werkelijkheid

Ze leven teruggetrokken: twee jonge mannen, gevangen in hun eigen wereld van complottheorieën. In zijn kenmerkende stijl – bekend van films als The Lobster (2015), The Favourite (2018), Poor Things (2023) en Kinds of Kindness (2024) – schetst Yorgos Lanthimos een wereld waarin logica ontbreekt en alles onzeker is. Eén feit klopt wél: de bijenvolken van de twee neven sterven. Ze zien het zelf gebeuren. Zijn nieuwste film Bugonia draait nu in LUX. 

Het verschijnsel Colony Collapse Disorder – het massaal verdwijnen van bijen zonder duidelijke oorzaak – is echt. Dat éne feit zien ze als bewijs dat alles met alles samenhangt: de teloorgang van de natuur, de corrumperende macht van de mens, buitenaardse dreiging, het naderende einde van de beschaving. Hun dagen brengen ze door in hun gesloten wereldje. Tot ze besluiten dat het genoeg is. Tijd voor actie. 

Waanzin versus macht

Hun doelwit: Michelle (Emma Stone), topvrouw van een machtig farmaceutisch bio-engineering concern. Een powervrouw die gewend is dat alles loopt zoals zij het wil. Koud, berekenend, ongenaakbaar – voor de twee mannen de belichaming van het kwaad. Geen menselijk wezen, dus buitenaards. Ze ontvoeren haar en sluiten haar op in de kelder van hun geïsoleerd gelegen huis – kaalgeschoren en ingesmeerd met ‘anti-alien’-lotion. Leuk weetje: Stone ging alleen akkoord met een kaal koppie als regisseur Lanthimos zichzelf ook kaal schoor. 

Wat volgt is een beklemmende confrontatie tussen waanzin en realisme. Twee zonderlingen tegenover een vrouw die gewend is te heersen, maar nu machteloos is… of lijkt. De kelder wordt het toneel van een meedogenloze krachtmeting. Goed en kwaad verschuiven voortdurend. De grenzen tussen waan en werkelijkheid vervagen, tot niets meer vaststaat. Lanthimos toont opnieuw zijn vakmanschap: hij maakt het absurde vanzelfsprekend, terwijl de realiteit steeds ongrijpbaarder wordt.

Absurditeit met scherpe onderlaag

Achter de absurditeit schuilt maatschappijkritiek. Bugonia snijdt speels maar trefzeker actuele thema’s aan: de rampzalige impact van de farmaceutische industrie, het vernietigende effect van de agro-industrie, de dreigende ondergang van de natuur – en daarmee van de mens. Lanthimos toont de soms gekmakende menselijke behoefte om zin en betekenis te zoeken in de chaos van het dagelijks leven. Zijn film is tegelijk een satire op de wereld van de complotdenkers én een aanklacht tegen het grote bedrijfsleven dat in de echte wereld onherstelbare schade aanricht.  

Kleine cast, grote intensiteit

Met slechts drie hoofdrollen en een bijrol – de overige acteurs zijn figuranten – schept Lanthimos een universum waarin elke blik, elk gebaar, elk woord betekenisvol is. Stone schittert als CEO Michelle: hard, rationeel maar met kwetsbaarheden. In een korte, ogenschijnlijk terloopse dialoog zien we haar worstelen met eigentijds leiderschap: ze wil haar werknemers vrijheid gunnen, maar weet dat haar imperium drijft op controle. “Ga maar naar huis”, zegt ze tegen een medewerker. “Tenzij je iets te doen hebt of een training moet volgen. Kijk maar wat je doet.” In die ene opmerking voel je haar innerlijke strijd: ze zit gevangen in de absurditeit van een systeem dat vrijheid predikt, met een ondertoon die gehoorzaamheid veronderstelt.

Doen we wel het juiste?

Ook Jesse Plemons als Teddy en Aidan Delbis als diens neef Don spelen voortreffelijk als complementair duo. Teddy neemt initiatief, Don fungeert als geweten – voortdurend vraagt hij zich af: doen we wel het juiste? Hun slecht zittende pakken – stug, net te groot – verraden hun status als outcasts. Ver weg van de moderne wereld, met een hopeloos verouderd interieur, is hun huis een toonbeeld van isolement en stilstand.​

Voor wie moeite heeft met de rijke dialogen: ervaar hoe trefzeker ze werken. Snedig en dreigend, maar verlicht door subtiele humor. Scriptschrijver Will Tracy schrijft met een precisie waarbij elke zin, ja elk woord telt – scherp, betekenisvol, gelaagd.  

Rake aankleding, feilloos ondersteunende muziek

De aankleding versterkt het verhaal: flodderige maatpakken, een afgelegen vervallen huis en het kille, zakelijke hoofdkantoor van een multinational. Het beeldformaat is anderhalf keer zo breed als hoog – smaller dan standaard bioscoopformaat, iets breder dan het bijna vierkante klassieke tv-beeld. Het​resultaat is intiem en ingetogen, beklemmend zelfs: voortdurend zit je de personages dicht op de huid. De vele close-ups versterken dat gevoel van benauwdheid. De film is sober van vorm – kleine cast, de actie geconcentreerd op een beperkt aantal locaties – maar rijk aan spanning. De montage is precies, waan en werkelijkheid raken verstrengeld.  

De muziek sluit naadloos aan bij het verhaal: dreigend bij toenemende waanzin, triomfantelijk bij kortstondige controle, ijl in onzekere periodes. Een subtiel moment is wanneer het gepiep van een ziekenhuismonitor vloeiend overgaat in achtergrondmuziek, wat de vervreemding versterkt.

Typisch Lanthimos

De film opent met het beeld van een bij die behoedzaam op een bloem neerstrijkt, en eindigt met hetzelfde beeld – een visuele verwijzing naar Bugonia, een mythe over bijen die ontstaan uit dode koeien. Daartussen ontvouwt zich een verhaal dat aanzet tot reflectie.   

Bij de aftiteling klinkt Where Have All the Flowers Gone, een bekend nummer van Pete Seeger uit 1955, vooral beroemd door de vertolking van Marlene Dietrich. Oorspronkelijk een klaagzang over de zinloosheid van oorlog en het wegkwijnen van generaties, gebruikt Lanthimos het nummer als een melancholisch afscheid van de verdwijnende natuur.

De film is typisch Lanthimos: absurd, beklemmend, pijnlijk en grappig tegelijk. Een film met onder het complotdenken een diepere waarheid: wie naar betekenis zoekt die er niet is, kan de realiteit uit het oog verliezen. Het resultaat is een indringende film over waan, macht en tegenkrachten – ondertussen haast terloops dringende actuele maatschappelijke thema's aansnijdend. 

Bugonia is een pakkende film met een satirisch vertelde boodschap. Laat je door Lanthimos meenemen in de absurde, intrigerende wereld van deze film die je niet loslaat.  

Ben jij benieuwd naar de speeltijden van de film Bugonia in LUX? Check dan hun filmagenda.