Filmimpressie: Aïcha – Jonge vrouw op de vlucht naar een eigen leven

Met Aïcha levert de Tunesische regisseur Mehdi Barsaoui een film af die balanceert tussen sociaal drama, persoonlijke zoektocht en politieke aanklacht. Thematisch wat overladen, maar wel intrigerend. Geen hapklare kost, eerder een gelaagde reflectie op patriarchale structuren, seksisme en corruptie. En een film waarin de hoofdpersoon je meeneemt in haar zoektocht naar identiteit, autonomie en overleving in een samenleving waarin vrouwenlevens worden begrensd door verwachtingen, tradities en dwang.  

Gered door val in ravijn 

De film opent in het zonovergoten zuiden van Tunesië, in het traditionele stadje Tozeur aan de rand van de Sahara – een omgeving die filmfans misschien herkennen als locatie uit Star Wars en Raiders of the Lost Ark. De jonge vrouw Aya (Fatma Sfarr), eenvoudig kamermeisje in een hotel, overleeft als enige een dramatisch busongeluk. Ze weet zich uit het busje te wurmen voordat het explodeert. De scène waarin ze berustend, ineengerold in foetushouding halverwege de afgrond de nacht doorbrengt, markeert het begin van haar hergeboorte – een stille aankondiging van haar metamorfose van gehoorzame werknemer en gedweeë dochter naar een jonge vrouw die weigert nog langer door andermans hoepels te springen. Ze laat de benauwende routine van Tozeur achter zich en kiest voor een onbekende, maar eigen weg.  

Dat Aya het er levend van af heeft gebracht hoeft niemand te weten – de lichamen in het busje zijn onherkenbaar verbrand. Ze laat Aya dood achter zich en gaat verder onder de naam Amina. De dramatische val blijkt haar redding: een nieuw leven staat voor haar open. 

Aya is dood… leve Amina

Onder de schuilnaam Amina vertrekt Aya naar Tunis, in de verwachting daar eindelijk echt te gaan leven. Wat begint als een hoopvolle ontsnapping mondt uit in een afdaling naar duistere delen van Tunis, verrot door manipulatie, seksuele uitbuiting en corruptie. Aya’s pad is moeizaam en vol tegenslagen, maar ze heeft de kracht zich er doorheen te slaan. Haar groei van timide kamermeisje naar zelfbewuste jonge vrouw is invoelbaar in beeld gebracht en geloofwaardig. Interessant detail: om in de openbare ruimte niet herkend te worden, hult Aya zich – heel praktisch – in een boerka. Slechts een spleetje laat haar spiedende ogen vrij. Uiteindelijk, na een tweede naamsverandering, stapt ze als Aïcha een toekomst binnen – een die de regisseur bewust openlaat. 

Overdaad aan thema’s 

In een interview vertelt regisseur Barsaoui dat hij inspiratie voor de film vond in een nieuwsbericht over een jonge vrouw die haar eigen dood in scène had gezet. Dat gegeven vormde voor hem het startpunt voor een film over vrouwelijke autonomie binnen een patriarchale samenleving. Zijn film snijdt thema’s aan als seksisme, religieuze druk, familie-eer en staatsgeweld. Daarmee, zo merkt hij op, overstijgt het personage Aïcha het persoonlijke: de film is voor hem ook een verhaal over de prijs van vrijheid, verteld vanuit het perspectief van een vrouw die besluit niet langer te buigen. 

Die thematische rijkdom maakt de film gelaagd, maar zorgt er ook voor dat hij worstelt met een teveel aan subplots en situaties. De hoofdplot – een jonge vrouw op weg naar een zelfstandig leven – raakt hierdoor gaandeweg ondergeschikt aan de sociale en politieke boodschap. Het verhaal is onnodig complex, zeker in de tweede helft. 

Lust voor het oog 

De film is een lust voor het oog, dankzij een subtiel kleurenpalet met rustige tinten die een ingetogen en soms melancholische sfeer oproepen. Licht, compositie en ritme versterken de emotionele ondertoon van de verschillende fasen in de verhaallijn. De cameravoering past hier perfect bij: de camera zit dicht en haast documentair op de huid van de personages, waardoor hun emoties voelbaar worden. De actiescènes zijn dynamisch gefilmd en strak gechoreografeerd. Emotionele momenten zijn met gevoel in beeld gebracht. De Tunesische setting geeft de film een intrigerende lokale kleur, zonder te vervallen in culturele stereotypen. 

Ambitieus, visueel overtuigend, maar overvol 

Fatma Sfarr draagt de film met haar indringende, genuanceerde spel. Haar rol toont een jonge vrouw die, op weg naar zelfbeschikking, drie namen aanneemt – elk een fase in haar persoonlijke ontdekkingstocht markerend. Haar vertolking zet een personage neer dat je niet snel vergeet. 

Aïcha is geen film die alles voor je invult. Het open einde – waarin Aya letterlijk als een ander mens verdergaat – voelt als een logische uitkomst van haar reis. De film is ambitieus en visueel overtuigend, met een indrukwekkende hoofdrol en relevante thematiek. De wens om een breed scala aan sociale en politieke thema’s aan te kaarten, maakt de film wat overvol. Met meer focus en een kortere speelduur was het een nog sterkere film geweest.  

Ben jij benieuwd naar de speeltijden van de film Aïcha in LUX? Check dan hun filmagenda.