Documentaire ‘Nijmegen, zo mooi als het was’ – wat verloren ging en wat bleef
Al enige weken draait in LUX de documentaire van Kees Moerbeek, Nijmegen, zo mooi als het was. Met zeldzame, fraai ingekleurde historische beelden van Nijmegen wekt de film het verleden tot leven – een stad vol grandeur met markante gebouwen, statige gevels en sierlijke ornamenten. Tegelijkertijd laat de documentaire ook de keerzijde zien, met indringende beelden van vervallen wijken, armoedige huizen en bewoners in haveloze kleding. Deze combinatie van nostalgische schoonheid en schrijnende realiteit geeft een genuanceerd beeld van het Nijmegen van weleer. Veel van de gebouwen en taferelen zijn inmiddels verdwenen: gesloopt, gebombardeerd, van ellende ineengestort, of door modernisering voorgoed veranderd – en niet altijd ten goede. IntoNijmegen ging op bezoek bij maker Kees.
Alle foto’s heeft Kees met uiterste precisie ingekleurd. Elk onderdeel bewerkt hij met een digitaal penseeltje achter zijn computer – geduldig en nauwgezet. Afhankelijk van de foto kost dat gemiddeld een dagdeel per afbeelding, maar soms werkt hij er zelfs drie weken aan voor hij tevreden is. Twee minuten film betekent al gauw acht uur werk. “Het selecteren, ordenen, bewerken en inkleuren van de foto’s is monnikenwerk”, zegt een zichtbaar gepassioneerde Kees, “maar ik vind het fantastisch om te doen.”
Obsessie
Een voorbeeld van zo’n arbeidsintensieve foto toont de gevolgen van het bombardement in het hart van de stad: gapende gaten, een wirwar van puin, afgebroken kerktorens, resten van muren en hologige ramen. Kees legt de originele zwart-witfoto naast de ingekleurde versie. “In zwart-wit registreer je een zekere afstand: het laat je tamelijk onverschillig. Maar ingekleurd komt het veel harder binnen.” Wat een werk, wat een toewijding! Goed beschouwd is het geen hobby meer, en ook geen werk – maar, zoals Kees zelf zegt, 'een obsessie'.
Laten zien hoe het was
Er zijn al genoeg boeken over de geschiedenis van Nijmegen, maar ik wil mensen gewoon met hun eigen ogen laten zien hoe het was. En in kleur is het zoveel rijker”, verklaart Kees zijn motivatie voor de monnikentaak. Hij heeft inmiddels een hele reeks ingekleurde fotoboeken over Nijmegen vervaardigd. “Al die bedrijvigheid: de gasfabriek op de plek van het huidige politiebureau, de veemarkt op wat nu het Joris Ivensplein is, de boterfabriek aan de Weurtseweg, de Honigfabriek, allemaal gewoon in de stad. Dat is nu niet meer voor te stellen.” Kees schudt weemoedig zijn hoofd.
Blow-up
Op YouTube heeft Kees zijn eigen kanaal met 1300 volgers: Nijmegen zo mooi als het was. Door zijn ingekleurde historische foto’s ook op film vast te leggen, neemt hij een nieuwe rol aan, die van regisseur. “Bij foto’s bepaalt de kijker zelf waar zijn aandacht naartoe gaat, maar bij film bepaal jij dat als maker. Film is dwingender”, legt Kees uit. “Zo zag ik bij het uitvergroten van een foto ineens een man achter een raam. Die zit daar al vijftig jaar naar buiten te staren en helemaal niemand had hem ooit opgemerkt. Dan zoom ik in op dat tafereel en in die blow-up ziet de kijker de man opeens óók”. Hij probeert ook altijd te achterhalen wie de personen op de foto’s zijn. “Soms lukt dat, soms niet. Kijk, dat vind ik nou leuk”, glimlacht hij. Bijpassende muziek kiest hij zorgvuldig, waarbij de muziek het ritme van de beelden bepaalt.
Maquettes
Nijmegen kende als vestingstad meerdere stadspoorten, maar bij latere staduitbreidingen zijn die – helaas – bijna allemaal afgebroken. Omdat er in die tijd nog geen foto’s waren, heeft Kees de poorten eigenhandig nagebouwd voor zijn film: niet op ware grootte, maar als maquette, op basis van tekeningen en beschrijvingen. Zo zie je bijvoorbeeld dat boven elke stadspoort een poortwachterswoning zat. Iedere avond om tien uur sloot de poortwachter de poort. Wie te laat was, kon alleen tegen betaling nog naar binnen. Zonder geld betekende dat een nacht buiten de stadsmuren, als een zwerver. Ook de Belvedère uit die tijd heeft Kees kundig nagebouwd. In de film smelten de maquettes moeiteloos samen met de omgeving.
Pop-upboeken
Voordat Kees zich toelegde op het inkleuren van historische foto’s vervaardigde hij pop-upboeken, je weet wel, van die boeken waar bij het openslaan een kasteel, raket of vleermuis omhoogspringt. Bijzondere en ingenieuze bouwwerkjes, een lust voor oog en brein. Zo ontwierp hij eens een kubus waaruit tot je verrassing dieren als een slang, een tijger en een aap tevoorschijn komen.
In opdracht van het beroemde Universal Studios in Los Angeles ontwierp hij ooit een pop-upboek over Hitchcock. Elke pagina brengt een van diens films tot leven zoals Psycho, The Birds, Vertigo. Het was tijdens dat project dat Kees zich het inkleuren van foto’s eigen maakte. En toen hij eenmaal het verbluffende effect ervan zag, was hij verkocht – de obsessie was geboren.
Onverwacht maar overduidelijk succes
Tot nu toe trok de documentaire al zo’n 4800 bezoekers, terwijl vooraf werd ingeschat dat hooguit 500 mensen geïnteresseerd zouden zijn. Het is tot nu toe de best bezochte film in LUX dit jaar. Zelfs nu, op een gewone doordeweekse middag, is de zaal meer dan halfvol – terwijl de film al weken draait. Een onverwacht, maar overduidelijk succes.
Het moet gezegd worden: het succes van de documentaire verrast zelfs de meest doorgewinterde filmkenners. Wie had gedacht dat zoveel mensen zich zouden laten raken door beelden van een stad die niet meer bestaat én die tegelijkertijd nog altijd voortleeft in het collectieve geheugen? Misschien is het precies die mix van nostalgie en vooruitgang die zo aanspreekt: stilstaan bij wat verloren is gegaan, en de herinneringen koesteren die zijn gebleven.
In de tijd verdwaald
Ondertussen werkt Kees alweer aan zijn volgende productie. “Er zitten tenslotte 24 uur in een etmaal”, grapt hij. Die film met de titel Nijmegen, in de tijd verdwaald, zal rond Kerstmis in LUX in première gaan. Houd de filmagenda in de gaten!
Wil je zelf ook de film zien? Check dan de agenda van de LUX. Meer informatie over Kees Moerveek vind je op: http://www.keesmoerbeek.com.
Fotografie: Edwin Smits
Dit vind je misschien ook leuk
-
12x street art in Nijmegen
Veel aan het wandelen? De kans is groot dat het je dan is opgevallen dat Nijmegen een rijke verzameling heeft aan street art. We hebben een aantal kunstwerken op een rijtje gezet om jouw ‘blokje om’ nét iets kleurrijker te maken.
-
Filmimpressie: 12.12: The Day – Adembenemende politieke thriller
Voor wie zich openstelt voor de cinematografische kracht van de film, levert de Zuid-Koreaanse regisseur Kim Sung-su met 12.12: The Day een politieke actiethriller af die je twee uur en twintig minuten lang op het puntje van je stoel houdt.
-
Muzikale avond met wereldse artiesten in de Lindenberg
Stichting Mawteni, Arabisch voor 'Mijn land', organiseert op zaterdag 13 september het evenement 'De Wereld is Klein' in de Lindenberg. Verwacht een avond vol muzikale optredens met artiesten van over de hele wereld.
-
Basecode Sessions trapt af in Nijmegen met Udi Mars en Yaomi-Aimée
Op 30 september start in Nijmegen een nieuw hoofdstuk voor live muziek rooted in the culture: Basecode Sessions. Dit nieuwe platform, voortgekomen uit LOEV/De Basis, biedt een podium aan artiesten die zich bewegen op het snijvlak van hiphop, R&B en afro.
-
In de nazomer weer Choral Evensong in de Stevenskerk
Na een zomerstop van 3 maanden zingt op zaterdagmiddag 6 september Capella Cumerana om 16.00 uur weer een Choral Evensong in de Stevenskerk van Nijmegen. Cumerana, onder leiding van Daniel Rouwkema, wordt begeleid op het orgel door Dirk Luijmes.
-
Nijmegen krijgt een bordspelcafé en bordspelwinkel in één. “Bij een auto wil je toch ook een proefritje maken?”
Het oude pand van Extase wordt eindelijk opgeknapt. Twee eigenaren beginnen een nieuw concept voor Nijmeegse begrippen: een bordspelcafé en bordspelwinkel onder één dak.
-
Stap binnen, volg de route en speel mee in Spaces to Speak, Places to Play
Vandaag opent Spaces to Speak, Places to Play in Expo Bart. Een interactieve expo van kunstenaar Maureen Jonker. Van 21 augustus tot 11 oktober verandert ze de projectruimte op het NYMA-terrein in een speelse onderzoeksplek.
-
Gebroeders Van Lymborch Event, 31 augustus
Op 31 augustus vieren we het Gebroeders Van Lymborch Jaar in Nijmegen met een feestelijk event in en rond de Stevenskerk en het Maelwael Van Lymborch huis. Tijdens dit unieke evenement komt de middeleeuwse wereld van de gebroeders Van Lymborch tot leven.
-
Tentoonstelling 'The Value of Nothing' bij Galerie Door
'De waarde van niets' is een fascinerende tentoonstelling met draagbare kunstwerken van de Nieuw-Zeelandse kunstenares Caroline Thomas. Je ziet de tentoonstelling t/m 13 september 2025 bij Galerie Door aan de Lange Hezelstraat 93.
-
Opgedoken geschiedenis: Romeinse Waalschatten in Museum De Bastei
De Waal is al eeuwenlang de levensader van Nijmegen. Voor de Romeinen was het water een bron van voedsel, transport en gebed. In de expositie Romeinse Waalschatten in Museum De Bastei word je ondergedompeld in deze rijke geschiedenis.
-
Voorstelling ‘Tussen de regels’ tijdens Week van Lezen en Schrijven
In Nederland hebben 3 miljoen mensen moeite met lezen, schrijven en/of rekenen. In de voorstelling ‘Tussen de regels’ kruipen actrices Andrea Diersen en Sofie Verburg in de belevingswereld van verschillende mensen die lezen en schrijven lastig vinden.
-
Fotoverslag: TAPT Festival 2025
Een festival waar gezelligheid, spellen en een breed aanbod aan dranken samenkomen: het TAPT Festival was een groot succes in Nijmegen. Op 8 en 9 augustus werd Park Winkelsteeg omgetoverd tot een waar borrelparadijs.
-
Vrolijke diepgang: cultureel festival SAMA NIMMA laat vrijheid spreken
“Vrijheid is nooit vanzelfsprekend” – die woorden vormen het kloppende hart van het culturele festival SAMA NIMMA, oftewel ‘samen Nijmegen’. Op 16 augustus verandert het Mariënburgplein in een bruisende ontmoetingsplek vol muziek, verhalen en gesprekken.
-
Interview met De Basis Residents: Eva Vrijdag
Een uit de hand gelopen hobby. Zo zou je de dj-carrière van Eva Vrijdag ook wel kunnen omschrijven. Wat begon met draaien op huisfeestjes, groeide in hoog tempo uit tot boekingen bij grote festivals en feesten. IntoNijmegen ging met haar in gesprek.
-
Die Licht, nieuw muziekproject van Nijmeegse componist Theo Hoek
In zijn nieuwe compositie Die Licht onderzoekt componist Theo Hoek deze veelzijdigheid in dertien muzikale delen. Met gedichten van Pierre Kemp, Vasalis en Jan Arends als leidraad, vormt de mantra “Het licht is rond” het verbindende motief.
-
Maak kennis met Jetty Podt, stadsorganist van Nijmegen
Wist je dat Nijmegen een eigen stadsorganist in dienst heeft? Sinds 2013 is dat Jetty Podt, een bevlogen organist met een grote liefde voor het kerkorgel. Tijd dus voor een ontmoeting met deze vurige pleitbezorger van het orgel.
-
Dé nachttips van augustus
Nijmegen heeft een bruisend nachtleven met diverse clubs en bars die voor ieder wat wils bieden. Om je wegwijs te maken in de Nijmeegse scene, delen we een paar toffe tips van Know Nimma. Deze feestjes mag je de komende tijd niet missen!
-
Herfstdrift Festival krijgt nieuw jasje: van outdoor naar rauwe indoor weekender in de Papierfabriek
Na jarenlange edities als iconisch herfstfestival op het Vasim-terrein, slaat Drift een nieuwe weg in. Herfstdrift stopt in de vorm zoals mensen die kennen en keert terug in een vernieuwd jasje: een tweedaagse indoor weekender in de Papierfabriek.
-
Kids-Zomerweken nog één week te bezoeken
De Kids-Zomerweken op kasteel Hernen zijn een groot succes. Met als thema "Gekleed op het kasteel" organiseert het kasteel allerlei activiteiten voor kinderen. Kinderen kunnen nog een week vanalles leren over kleding van lang geleden.
-
Filmimpressie: Aïcha – Jonge vrouw op de vlucht naar een eigen leven
Met Aïcha levert de Tunesische regisseur Mehdi Barsaoui een film af die balanceert tussen sociaal drama, persoonlijke zoektocht en politieke aanklacht. Thematisch wat overladen, maar wel intrigerend.