Openbare Kunst in Nijmegen: De Waterwolf en de Aquanaut - twee vrienden aan de Waal

Als je over de Waalkade loopt, kun je het drieënhalve meter hoge bronzen beeld niet missen. De Waterwolf en de Aquanaut, gecreëerd door kunstenaarsduo de Spacecowboys in samenwerking met het Besiendershuis, is een ode aan het nieuwe rivierenlandschap en de manier waarop Nijmegen de Waal eindelijk weer omarmt. Het kunstenaarsduo Albert Dedden en Paul Keizer heeft geprobeerd de indrukwekkende stadsgeschiedenis, de betekenis van het water en de rivier en de jonge geest die ontembaar aanwezig is in deze oude stad te vangen in één beeld dat sinds september 2020 de Waalkade siert. We spraken met kunstenaar Albert Dedden en Jan-Wieger van den Berg, programmamaker van het Besiendershuis, over de making-of van dit veelbesproken kunstwerk.

In 2018 is het Besiendershuis, nu expositieruimte annex woonhuis, door de gemeente benaderd voor de ontwikkeling van een 'speel- en ontmoetingsobject', als onderdeel van de renovatie van de Waalkade. “Daar hebben we wel wat ervaring mee, dus werden we gevraagd mee te denken welke kunstenaars dit object zouden kunnen maken”, vertelt Jan-Wieger. “Financiering komt deels uit de kunsten en deels uit sport, recreatie en gezondheid. Dat was ook de nadruk in de opdracht.” Zo kwam Jan-Wieger bij Albert Dedden en Paul Keizer terecht: de Spacecowboys. “We moesten kunstenaars hebben met ervaring , die weten hoe ze zoiets moeten maken en die tegenslagen kunnen opvangen. Daar zijn de Spacecowboys geknipt voor.”

De nieuwe Waalkade

De Waalkade is sinds het najaar van 2018 ingrijpend veranderd. Zo is er een groenere kade ontwikkeld waar geen auto’s meer rijden. Dit ontwerp is tot stand gekomen na een uitgebreid participatietraject met de stad. Het huidige groene scenario was favoriet. “Elk werk dat we bedenken, heeft te maken met de locatie waar het zich bevindt. Daarom zijn we gaan kijken in de omgeving en waren best trots dat we gevraagd waren voor zo'n prominente locatie aan de Waalkade", vertelt Albert. “Als je voor zoiets wordt benaderd, is er vertrouwen. En dat is essentieel bij het maken van zo’n kunstwerk”

Kunst in een eeuwenoude stad

De eerste stap in het ontwerpproces is de gebiedsinventarisatie, zegt Albert. Zo hebben ze onderzocht hoe het rivierengebied rondom Nijmegen is gegroeid en ontwikkeld. “We hebben hier veel over gepraat met het team dat hiervoor in het Besiendershuis is samengesteld.” Het kan een lastige opgave zijn om consensus te bereiken over de invulling van een beeld in zo'n open en openbare ruimte. “Je hebt te maken met zoveel overheidslagen, politieke, economische en veiligheidsbelangen waar je rekening mee moet houden”, zegt Jan-Wieger. “Wat we proberen te doen is een breed draagvlak creëren. We hebben ons gericht op wat er nu is, welke geschiedenis er is, en daar hebben we nieuwe soep van gebrouwen”, vult Albert aan.

Kunst maken voor een eeuwenoude stad als Nijmegen is bovendien ingewikkeld, omdat je te maken hebt met een rijke historie waar je niet omheen kunt. "Als je voor zo'n project wordt gevraagd, kijkt iedereen natuurlijk naar wat je doet. En dat heeft waarde, maar dat kan ook lastig zijn: iedereen vindt wat!" zegt Albert lachend.

Twee vrienden aan de rivier

Het beeld van de Waterwolf en de Aquanaut verbeeldt het water in de Waal en de Nijmegenaren die het omarmen – letterlijk en figuurlijk. “We hebben een nieuw verhaal geschreven waarin de wolf een personificatie is van het water dat door allerlei dijkprojecten in bedwang gehouden wordt”, beschrijft Albert. “Daarom staat hij daar huilend naar de maan, naar de andere kant. Hij wordt getroost door zijn kameraad die een arm om zijn schouder legt. Ze staan daar als twee vrienden en hebben een hechte band. Het is niet voor niets dat ze daar samen op de rivier zijn.”

Speciaal voor de onthulling van het bronzen beeld schreef de Nijmeegse jeugdboekenschrijver Marloes Morshuis een kort verhaal over Waterwolf en Aquanaut. Bij het kunstwerk kan een QR-code worden gescand zodat dit verhaal, vergezeld van een soundscape van Peter Hendriks, ter plaatse te beluisteren is.

Het ontwerpproces

“Het ontwerpproces kent veel fasen”, zegt Albert. “Uiteindelijk kwamen we op deze twee figuren. We stelden dit vervolgens voor aan de geïnteresseerden en bespraken ons ontwerpproces. Daar worden natuurlijk vragen over gesteld. Echter leiden dat soort vragen uiteindelijk tot een beter resultaat.” In de eerste schetsen zat de Waterwolf bijvoorbeeld op de grond en werd hij aan de lijn gehouden door de jonge figuur. De wolf, die in die positie een agressievere houding zou aannemen, heeft in het eindresultaat een liefdevollere relatie ontwikkeld met de jonge figuur.

Wanneer de basis van de schets is overeengekomen, gaan de kunstenaars verder met het opbouwen van het beeld. “We beginnen met het modelleren en gaan dan verder met het verfijnen ervan”, legt Albert uit. “Op een gegeven moment hebben we de onderliggende vorm.” Albert vergelijkt het proces met forensisch werk. Net als bij het schetsen van potentiële daders, wordt eerst een soort basisskelet gemaakt, dat verder wordt uitgebouwd. “We doen het op dezelfde manier. Als de botstructuur op zijn plek zit, gaat mijn collega Paul aan de slag. Zo geeft hij de huidstructuur aan. Ondertussen werk ik aan het tweede figuur.”

De laatste loodjes

Ook over het toevoegen van extra onderdelen, zoals de duikbril, moeten op het laatste moment beslissingen worden genomen. Zo moet de houding van beide figuren goed kloppen ten opzichte van elkaar. “Pas op het moment van maken geef je het beeld zwaartekracht. Je moet bijvoorbeeld heel goed weten hoe zo'n arm van nature op de rug van de wolf rust”, legt Albert uit. “Het kneden van zo'n model is waar we constant aan werken.”

Het kunstenaarsduo gebruikte verschillende modellen voor de figuur van de Aquanaut. Vaak waren dit jongens rond de leeftijd van vijf jaar. Het is dan ook geen toeval dat er voor zo'n jonge figuur is gekozen. “Het beeld is ontwapenend: een kind zo jong naast zo’n iconisch roofdier. We wilden dat de natuurlijke kracht van de Waal – die eigenlijk een landrover is – in het beeld weerspiegeld wordt", zegt Albert. “Op zo’n winderige Waalkade krijgt het een emotie: je ziet het en je voelt het.”

Als het kleibeeld klaar is, wordt het in stukken gezaagd om er een mal van te kunnen maken. In deze mallen wordt brons gegoten en het bronzen beeld van de Waterwolf en de Aquanaut komt zo langzamerhand tot leven. Jan-Wieger: “Als je er zo lang aan hebt gewerkt en weet hoeveel aandacht er is besteed aan zo’n beeld, dan is het heel mooi om te zien dat het eindelijk wordt neergezet. Dan besef je pas echt hoe leuk het is om aan zoiets te werken.”

Zo veel meer dan een beeld

“We hebben een aantal elementen uit de Nijmeegse geschiedenis gehaald, maar er is een nieuw verhaal geschreven. En Nijmegen heeft daar van harte aan bijgedragen”, zegt Albert. Hiermee verwijst hij naar het korte verhaal dat de Nijmeegse jeugdboekenschrijver Marloes Morshuis schreef over het beeld, de soundscape van Peter Hendriks die daarbij hoort, het café dat met trots de naam van het beeld draagt en natuurlijk het Waterwolf biertje, gebrouwen door Oersoep. Jan-Wieger: “Het past bij de kern van wat Nijmegen is. En op de een of andere manier vinden de bewoners op de nieuwe Waalkade die kern weer terug. Er is hier in Nijmegen zo’n mooi spel te spelen, als je maar openstaat voor wat mensen voelen, zeggen en denken.”

“Dat is ook de waarde van beeldende kunst”, vult Albert aan. “Kunst is natuurlijk niet alleen wat je in een museum aantreft.” Jan-Wieger benadrukt echter dat je als kunstenaar stevig in je schoenen moet staan en niet snel ontmoedigd moet zijn om een openbaar werk als dit te realiseren. “Voor je het weet word je de speelbal van de publieke opinie en word je erdoor overweldigd. Maar als je een goed verhaal en een goede vorm hebt, kun je er niet omheen.”

Ben je benieuwd naar het verhaal achter de Waterwolf en de Aquanaut? Bezoek het beeld aan de Waalkade en scan de QR-code! Voor meer informatie kun je terecht op www.besiendershuis.com.

Fotografie: Edwin Smits & Henk Beenen