“We stonden ergens voor” — oud-kraker Jan-Frank over de Piersonrellen, toen en nu
Februari 1981. In de Piersonstraat in Nijmegen barst een confrontatie los die landelijk nieuws wordt. Tanks rollen door de stad, de ME vuurt traangasgranaten af, en achter geïmproviseerde barricades proberen krakers stand te houden. Het is een van de heftigste krakersrellen van de jaren 80. Midden in het tumult: Jan-Frank, destijds begin twintig, inmiddels 66 jaar en bewoner van een ooit gekraakt pand.
Wat leidde tot de rellen?
De aanleiding: gemeentelijke plannen om veertien sociale huurwoningen in de Piersonstraat te slopen voor de aanleg van een parkeergarage. Nijmegen was in die jaren een stad vol spanningen met hoge jeugdwerkloosheid, veel leegstand en een groeiende kraakbeweging. “Het was de tijd van ‘No Future’. We moesten zelf onze toekomst maken,” zegt Jan-Frank. “Dus we kraakten, we knapten huizen op bouwden, we vergaderden, en daarna gingen we naar het kraakcafé.”
Wat begon als een lokale actie groeide uit tot een stad breed verzet, mede dankzij de inzet van lokale radiozender Rataplan en het uitroepen van de ‘Vrijstaat de Eenhoorn’. “Het ging niet alleen om die veertien huizen. Het ging om verbinding, om de stad, om laten zien dat het anders kon.”
-
©Edwin Smits
-
©Edwin Smits
-
©Edwin Smits
Wat zijn de Piersonrellen?
In de vroege ochtend van 23 februari 1981 begon de grootschalige ontruiming van de gekraakte woningen aan de Piersonstraat. De actie volgde op weken van protest tegen de voorgenomen sloop van veertien sociale huurwoningen om plaats te maken voor een parkeergarage. De krakers, gesteund door buurtbewoners en sympathisanten, hadden de wijk omgebouwd tot een vesting met barricades, uitkijktorens en voedselvoorziening. Wat volgde was een gewelddadige confrontatie waarbij de overheid tanks inzette, traangas gebruikte en scherpschutters paraat had. De wijk werd omsingeld, mensen werden verdreven van de geweldloze blokkades en alle woningen werden met grof geweld ontruimd. De rellen lieten diepe sporen achter in de stad en in het geheugen van wie erbij was.
Lees meer
Een organische chaos
Jan-Frank herinnert zich de dagen voor de ontruiming als opwindend en intens. “Er was spanning, natuurlijk ook angst. Maar mensen kwamen toch. Ze gingen niet naar school of werk, maar naar de Pierson.” Hij zelf had een bijzondere rol: “Ik had zo’n oude Spijkstaal elektrowagen waarmee ik bouwmaterialen voor de barricades ophaalde. We hadden vier barricades. Op de mijne, de Pierson-barricade, bouwden we op een dakkapel met deuren een soort schutting tegen de traangasgranaten.”
Tanks, ja - de overheid pakte hard uit. Meer dan 2.000 politieagenten en militairen werden ingezet, inclusief pantservoertuigen en helikopters. “Er werd gezegd dat er geschoten mocht worden als we molotovcocktails zouden gooien.” vertelt Jan-Frank. De spanning, de tanks die dichterbij kwamen… Aan alles was te voelen: dit is serieus. “Ja, die tijd op de barricade, dat is me goed bijgebleven.”
De kracht van verbinding
Volgens Jan-Frank was er geen strak plan of hiërarchie. “Het was een spontane actie, een organische chaos. Iedereen kende elkaar een beetje. Er waren feministische groepen, antimilitaristen, buurtbewoners. En die verbonden zich op de Piersonstraat.”
Die verbondenheid, daar draait het nog steeds om, benadrukt hij. “Mensen zeggen vaak: dat was toen, dat kan nu niet meer. Maar de behoefte is er nog steeds. Kijk naar de demonstraties voor Gaza of Extinction Rebellion op de A12. Daar kom ik weer oude actievoerders tegen. Veel zijn al gepensioneerd, maar nog altijd betrokken.” Hij noemt het een soort ‘spirit’ die bij Nijmegen hoort. “We hebben hier nooit een sterke partijpolitieke- of vakbondstraditie gehad, maar links Nijmegen had wel een eigenzinnig, beetje anarchistisch karakter. Dingen ontstaan hier gewoon. En groeien dan.”
Tegen de stroom in
Het verhaal van de Piersonrellen krijgt steeds meer aandacht - van podcasts en documentaires tot een aankomende uitzending van Omroep MAX. Ook verscheen er recent een brochure, geschreven door een voormalige generaal majoor van de marechaussee, waarin de gewelddadige ontruiming wordt verdedigd. “Ze zeggen dat er 700 mensen binnen de barricades waren, maar dat is zwaar overdreven.” Wat hij wil rechtzetten in het publieke geheugen? “Dat we geen relschoppers waren. Ja, we gooiden stenen. Maar niet om te verwonden - we stonden ergens voor. En dat wilden we verdedigen.”
©Edwin Smits
Een spiegel voor nu
Bij de vraag of de situatie van toen lijkt op nu, denkt hij even na. “Het is anders,” zegt hij. “Toen hadden we veel leegstand, maar ook ruimte om ons eigen ding te doen. Nu wordt elk leeg pand strak beheerd. Maar de onvrede is groter dan ooit: over wonen, over klimaat, over oorlog. Maar we zitten, ieder achter z’n eigen computer, ons boos te maken. We voelen ons alleen staan met onze zorgen en verdriet over wat er op de wereld gebeurt.” Jan-Frank maakt zich zorgen. “Er is een psychische crisis. Mensen verstikken in hun eentje achter hun scherm. Burn-outs, depressies. We weten niet meer dat het ook anders kan. Maar ik zie iets gebeuren. Die behoefte aan verbinding is terug.”
Nijmegen, 45 jaar later
Volgend jaar is het 45 jaar geleden sinds de Piersonrellen. “De Pierson leeft nog,” zegt Jan-Frank. “Onlangs hadden we een reünie. Honderd mensen, allemaal oud-krakers. Sommigen zijn ver gekomen, in de media, in de bouw, in de politiek. Maar we herkennen elkaar. Het gevoel van toen, dat is er nog.”
Nijmegen heeft volgens hem een eigen smoel behouden. “Het is progressief, maar niet dogmatisch. Rommelig, chaotisch, eigenwijs. Dat is een kracht. En ik geloof dat als we iets kunnen leren van toen, het is dat verandering niet komt uit partijen of beleidsnota’s. Maar uit mensen die samen iets doen.” Zijn boodschap aan de jeugd? “Ga weer samen ergens voor staan. Verbind je, ga de straat op. De wereld verandert pas als je beweegt.”
Meer weten? Lees meer over de geschiedenis van Nijmegen op deze pagina, of bekijk verdiepende artikelen zoals Het Rode Nijmegen, Pantserwagens in de Piersonstraat en Andere Tijden over de Piersonrellen.
Fotografie: Edwin Smits, Henk Beenen, Archief Gemeente Nijmegen
Dit vind je misschien ook leuk...
-
9x bijzondere historische plekken in Nijmegen
De oudste stad van Nederland zit natuurlijk vol met verhalen. We hebben de meest bijzondere, historische plekken in Nijmegen voor je op een rijtje gezet. Ook op deze plekken ervaar je de geschiedenis nog altijd!
-
Start vernieuwing Kelfkensbos en tijdelijke verhuizing deel markt
Vanaf 15 september start de herinrichting van het Kelfkensbos. Het vernieuwde plein krijgt meer plantvakken, grote beelden en een waterpartij. Ook wordt het lekkende dak van de parkeergarage hersteld. Het werk duurt ongeveer negen maanden.
-
Geslaagd openingsweekend: “Wereld in Onderdelen” in Nationaal Fietsmuseum Velorama
In de laatste dagen van augustus beleefde Nationaal Fietsmuseum Velorama een succesvol weekend. Op vrijdag opende de nieuwe tentoonstelling "Wereld in Onderdelen", en twee dagen later fietsten 40 deelnemers de sfeervolle retrotoertocht Via Velorama.
-
De eerste ‘Tweedehans’ winkel: van kroeggrap naar tweedehands winkel op wielen
"Je krijgt de groeten van Hans. Welke Hans? Er is toch geen tweede Hans?" grapten Lotte Makkinje en Eva Broeder jarenlang tegen elkaar. De woordspeling groeide langzaam uit tot een serieus plan: een rijdende kringloopwinkel genaamd Tweedehans!
-
Documentaire ‘Nijmegen, zo mooi als het was’ – wat verloren ging en wat bleef
Al enige weken draait in LUX de documentaire van Kees Moerbeek, Nijmegen, zo mooi als het was. Met zeldzame, fraai ingekleurde historische beelden van Nijmegen wekt de film het verleden tot leven.
-
Freedom Collective - Vóór en door mensen van kleur
Wat begon als een behoefte om mensen van kleur te verenigen in Nijmegen, is nu uitgegroeid tot een succesvolle stichting met twee maandelijkse evenementen: Freedom Collective.
-
Gebroeders Van Lymborch Event, 31 augustus
Op 31 augustus vieren we het Gebroeders Van Lymborch Jaar in Nijmegen met een feestelijk event in en rond de Stevenskerk en het Maelwael Van Lymborch huis. Tijdens dit unieke evenement komt de middeleeuwse wereld van de gebroeders Van Lymborch tot leven.
-
Opgedoken geschiedenis: Romeinse Waalschatten in Museum De Bastei
De Waal is al eeuwenlang de levensader van Nijmegen. Voor de Romeinen was het water een bron van voedsel, transport en gebed. In de expositie Romeinse Waalschatten in Museum De Bastei word je ondergedompeld in deze rijke geschiedenis.
-
Vrolijke diepgang: cultureel festival SAMA NIMMA laat vrijheid spreken
“Vrijheid is nooit vanzelfsprekend” – die woorden vormen het kloppende hart van het culturele festival SAMA NIMMA, oftewel ‘samen Nijmegen’. Op 16 augustus verandert het Mariënburgplein in een bruisende ontmoetingsplek vol muziek, verhalen en gesprekken.
-
Interview met De Basis Residents: Eva Vrijdag
Een uit de hand gelopen hobby. Zo zou je de dj-carrière van Eva Vrijdag ook wel kunnen omschrijven. Wat begon met draaien op huisfeestjes, groeide in hoog tempo uit tot boekingen bij grote festivals en feesten. IntoNijmegen ging met haar in gesprek.
-
Maak kennis met Jetty Podt, stadsorganist van Nijmegen
Wist je dat Nijmegen een eigen stadsorganist in dienst heeft? Sinds 2013 is dat Jetty Podt, een bevlogen organist met een grote liefde voor het kerkorgel. Tijd dus voor een ontmoeting met deze vurige pleitbezorger van het orgel.
-
Kids-Zomerweken nog één week te bezoeken
De Kids-Zomerweken op kasteel Hernen zijn een groot succes. Met als thema "Gekleed op het kasteel" organiseert het kasteel allerlei activiteiten voor kinderen. Kinderen kunnen nog een week vanalles leren over kleding van lang geleden.
-
Interview met De Basis Residents: Rock on with a mission met GuitarFX
Wat ooit begon met een slechte deal op Marktplaats, is uitgegroeid tot een belangrijk centrum voor iedereen met interesse in gitaareffecten. Guitar FX geeft oude gitaarpedalen een nieuw leven. “Zorgeloos rocken is onze core mission.”
-
Van Griekse tempels naar Romeinse ruïnes: NEC’er Darelas thuis in Nijmegen
Terwijl het Nijmeegse stadscentrum volledig in de ban was van de Vierdaagse, waren de spelers van de lokale BVO hard aan het trainen in de aanloop naar het nieuwe voetbalseizoen. De meest besproken naam, Argyris Darelas, ging met ons in gesprek.
-
Indië-herdenking Nijmegen bestaat twintig jaar
Dit jaar staat de Indië-herdenking in het teken van de spanning tussen ‘nooit meer’ en 'steeds weer'. De organisatie is in handen van Platform Indische Organisaties Nijmegen (PION) en het comité Indië-herdenking. De herdenking vind plaats op 15 augustus.
-
Open Monumentendag Nijmegen nomineert vijf monumenten voor ‘Monument van het Jaar 2025’
In aanloop naar Open Monumentendag 2025 start Open Monumentendag Nijmegen een nieuwe publieksverkiezing: het Monument van het Jaar. Vijf bijzondere Nijmeegse monumenten zijn genomineerd en jij mag in de maanden juli en augustus stemmen op je favoriet.
-
SAMA NIMMA is hét culturele festival dat het slot markeert van herdenkingsjaar 80 jaar vrijheid
Met cultureel festival SAMA NIMMA wordt het slot van herdenkingsjaar 80 jaar vrijheid gemarkeerd. Op zaterdagmiddag 16 augustus vind SAMA NIMMA! plaats op en rond het Mariënburgplein. In de avond trekt het festival verder de stad in.
-
Novio Experience Museum: dé Nijmeegse geschiedenis van Philips
De gebouwen, mensen en cultuur van voormalig Philips – nu NXP – hebben veel gedaan om Nijmegen tot de moderne stad van nu te maken. Bij het Novio Experience Museum komen vrijwilligers samen om deze unieke geschiedenis te delen met de bezoekers.
-
Theater op de Donjon op kasteel Hernen
Elke woensdag tijdens de Kids-Zomerweken komt theater de Rode Maan weer naar kasteel Hernen. Op de plek waar ooit een gigantische toren stond, vertelt Hanna’floor het verhaal van De Fonkelende Waterbron.
-
Cinema aan de Waalkade bij C-NIMMA
Met het uitzicht op de Waalbrug heeft C-NIMMA een iconische Nijmeegse locatie voor zijn filmvertoningen. Stan begrijpt de kracht van de locatie heel goed: “Op een gegeven moment komt er een oranje gloed over de Waalbrug. Dat is echt een magisch moment."