Canon van Nijmegen: Muren en poorten – De stad krijgt uiterlijke vorm
Nijmegen bulkt van de historische verhalen. Over kopstukken en gewone lieden, wijken en politieke gebeurtenissen. In de Canon van Nijmegen zijn de belangrijkste verhalen over Nijmegen geselecteerd. Zo is in Nijmegen de oudste stedelijke omwalling waarschijnlijk kort na de verpanding van 1247 gezamenlijk door de graaf en de stad aangelegd.
Nijmegen krijgt stadsmuren
De zelfstandige positie van een middeleeuwse stad wordt het duidelijkst zichtbaar door de muren of wallen. De eerste ‘ommuring’ van Nijmegen werd nog grotendeels als aarden wal uitgevoerd. Ook de burcht kwam binnen deze wallen te liggen. De stad was toen nog een stuk kleiner dan de huidige binnenstad. Maar de bevolking groeide, zowel binnen als buiten de muren. Langs sommige uitvalswegen ontstond een aaneengesloten bebouwing, zoals aan de Molenstraat. Vanaf ongeveer 1450 werd een nieuwe, ruimere ommuring aangebracht, zodat deze bebouwing binnen de bescherming van de stadsmuur kwam te liggen. Verdere uitbreidingen vonden plaats tot ongeveer 1530, daarna zou de stad tot ver in de negentiende eeuw niet meer vergroot worden.
De bewaakte stad
Vanaf de aanleg waren alle volwassen mannen verplicht de stadsmuren te bewaken en zo nodig tegen belegeraars te verdedigen. De poorten gingen elke avond op slot. In de veertiende eeuw werden voor het eerst de belangrijkste stadspoorten in de bronnen vermeld, zoals de Hezelpoort (1334) en de Burchtpoort (1348). Twee eeuwen later waren er bijna dertig grote en kleine poorten. De bewaard gebleven Kronenburgertoren was een onderdeel van de laatste uitbreiding van de stadsmuur aan het begin van de zestiende eeuw. De muren en poorten vormden het grootste, duurste en indrukwekkendste complex dat door de stad werd gebouwd.
Belangrijke gebouwen
Daarnaast waren er binnen de muren diverse openbare gebouwen. Waarschijnlijk het oudste, maar in ieder geval het belangrijkste openbare gebouw was het raadhuis. Het eerste Nijmeegse raadhuis stond op de Waalkade. Later, aan het eind van de veertiende eeuw, zetelde het stadsbestuur in een drietal aangrenzende huizen aan de Burchtstraat. Deze huizen werden in 1553-1554 inwendig verbouwd tot het stadhuis zoals we dat nu kennen, met een gemeenschappelijke monumentale voorgevel.
Gemeenschappelijk goed
Een ander belangrijk openbaar gebouw was het vleeshuis, dat ongeveer op de plek van de huidige Waag stond. Al in de middeleeuwen was er op de Grote Markt een waaggebouw, maar het huidige gebouw dateert pas uit 1612-1613. Hier konden onder stadstoezicht goederen gewogen worden. De lakenhal, of ‘gewandhuis’, stond ook op de Grote Markt, aan weerszijden van de kerkboog. Hier hadden de lakenhandelaren hun kramen. Op de Waalkade prijkte verder nog de gemeentelijke kraan waarmee schepen geladen en gelost konden worden. In de kraan zat een tredmolen waarin de ‘kraankinderen’ liepen. En buiten de stad waren stedelijke steenovens gevestigd, waar stenen gebakken werden voor eigen gebruik en voor verkoop aan particulieren.
Accijnzen en markten
Om al deze stedelijke voorzieningen te kunnen betalen, hief het stadsbestuur tolgelden en accijnzen op levensmiddelen, bier en wijn. Ook bestond er een belasting op het bezit van een haardstede. Verder moest worden betaald voor het gebruik van de waag, de kraan, de kades en de steenovens, of voor een standplaats in het gewandhuis of op de markt. De stad haalde ook geld binnen door de verkoop van lijfrentes. Markten werden net als nu op straten of pleinen gehouden. In veel gevallen hebben ze hun naam aan de betreffende plek gegeven. De dagelijkse markt was op de Grote Markt. Weekmarkten waren de outmarkt, kannenmarkt, korenmarkt, kramersmarkt, varkensmarkt, groenmarkt en veemarkt. En eens per jaar werden de lakenmarkt, bontmarkt, ossenmarkt en de paardenmarkt gehouden.
Duik in de geschiedenis van de oudste stad van Nederland. Want Nijmegen heeft veel verhalen te vertellen. Benieuwd? Je leest het allemaal in de historische tijdlijn.
Dit vind je misschien ook leuk...
-
Meld je gratis aan voor een Vrijheidsmaaltijd in de Stevenskerk op 5 mei
Meld je gratis aan voor een Vrijheidsmaaltijd in de Stevenskerk op 5 mei
Op zondagavond 5 mei organiseren Lindenberg Cultuurhuis, de Stevenskerk en de Openbare Bibliotheek Gelderland Zuid in de Stevenskerk een Vrijheidsmaaltijd van 18.00 tot 20.30 uur. Er wordt Vrijheidssoep geserveerd, er is muziek en diverse sprekers.
-
Aftrap Gelderse Streken Campagne 2024 'Hier beginnen je mooiste verhalen'
Aftrap Gelderse Streken Campagne 2024 'Hier beginnen je mooiste verhalen'
De drie Gelderse regionale bureaus voor toerisme hebben de campagne ‘Hier beginnen je mooiste verhalen’ gestart, waarin inwoners van de Gelderse streken actief worden betrokken bij het delen van hun mooiste en meest inspirerende plekjes en verhalen.
-
Fotoverslag: 80 jaar vrijheid
Fotoverslag: 80 jaar vrijheid
In februari stond Nijmegen stil bij het bombardement van 22 februari 1944, een dag die onuitwisbaar in het geheugen van de stad gegrift staat. Op deze dag trof een Amerikaans bombardement per ongeluk het hart van Nijmegen.
-
Openbare kunst in Nijmegen: Operatie Market Garden - 80 jaar vrijheid
Openbare kunst in Nijmegen: Operatie Market Garden - 80 jaar vrijheid
Hoe was Operatie Market Garden voor de gewone Nijmegenaar? De in oktober van vorig jaar onthulde muurschildering 'Operatie Market Garden' uit de serie Waalpaintings zet de schijnwerpers op het alledaagse Nijmeegse leven tijdens deze crisissituatie.
-
Doe mee aan de Brandgrenswandeling op 21 februari
Doe mee aan de Brandgrenswandeling op 21 februari
Oproep! Doe mee aan de Brandgrenswandeling in de Nijmeegse binnenstad. Op 21 februari staan we stil bij het moment vlak voor het toeslaan van het noodlot: het bombardement op het stadshart van Nijmegen en de branden die daarop volgden.
-
Workshop: online zoeken naar familie-oorlogsgeschiedenis
Workshop: online zoeken naar familie-oorlogsgeschiedenis
Online is ontzettend veel informatie over de oorlog en oorlogsslachtoffers te vinden. Het Regionaal Archief Nijmegen en de Werkgroep Oorlogsdoden Nijmegen organiseren daarom een workshop 'zoeken'.
-
Herdenking bombardement 22 februari 1944
Herdenking bombardement 22 februari 1944
Op 22 februari 2024 staat Nijmegen stil bij het Amerikaans bombardement van 80 jaar geleden op het centrum van de stad waarbij bijna 800 doden vielen. Er zijn verschillende activiteiten in de stad.
-
Expositie ‘De Waal over’: hoe steek je die brede rivier over?
Expositie ‘De Waal over’: hoe steek je die brede rivier over?
Waar de Waal begon als een kleine zijrivier, kennen we deze nu als de breedste rivier van Nederland. Zo’n brede rivier oversteken is een hele uitdaging. Vandaar dat museum De Bastei een expositie, ‘De Waal over’, heeft opgezet.
-
Fotoverslag: Limes Festival
Fotoverslag: Limes Festival
Tijdens het Limes Festival, dat plaatsvond van 26 december tot en met 6 januari, transformeerde Nijmegen in een levendige ontmoetingsplek voor geschiedenisliefhebbers en cultuurfanaten.
-
Fotoverslag: Ontdek Oekraïne Festival
Fotoverslag: Ontdek Oekraïne Festival
Het Ontdek Oekraïne Festival in de Stevenskerk, van 17 december tot 7 januari, zette de Oekraïense cultuur in de schijnwerpers. Bezoekers genoten van een uniek programma dat de Oekraïense cultuur verrijkte en ondersteunde.
-
7x bijzondere historische plekken in Nijmegen
7x bijzondere historische plekken in Nijmegen
De oudste stad van Nederland zit natuurlijk vol met verhalen. We hebben de meest bijzondere, historische plekken in Nijmegen voor je op een rijtje gezet. Ook op deze plekken ervaar je de geschiedenis nog altijd!
-
Fotoverslag: Nijmeegse Winterweken 2023/2024
Fotoverslag: Nijmeegse Winterweken 2023/2024
De Nijmeegse binnenstad was van 16 december tot en met 7 januari het bruisende hart van de Nijmeegse Winterweken. Bezoekers konden genieten van een unieke lichtsculpturenroute met een Romeinse quiz, en werden vermaakt met levendig straattheater.
-
Valkhof Museum ook open in de weekenden
Valkhof Museum ook open in de weekenden
Vanaf 23 december is de pop-up locatie van het Valkhof Museum ook open op zaterdagen en zondagen. Het museum aan Keizer Karelplein 33 is vanaf dan weer als vanouds van dinsdag tot en met zondag te bezoeken.
-
Reis door geschiedenis St. Nicolaaskapel Nijmegen
Reis door geschiedenis St. Nicolaaskapel Nijmegen
Het Kerstprojectkoor Nijmegen zal tijdens zijn Zin-in-kerst-concert een mix van kerstliederen uitvoeren. Het projectkoor is samengesteld uit ervaren koorzangers en wordt begeleid door Jan van Laar op piano en orgel.