Naar main content

Vrolijke diepgang: cultureel festival SAMA NIMMA laat vrijheid spreken

| Nathalie van den Heuvel

“Vrijheid is nooit vanzelfsprekend” – die woorden vormen het kloppende hart van het culturele festival SAMA NIMMA, oftewel ‘samen Nijmegen’. Op zaterdag 16 augustus verandert het Mariënburgplein in een bruisende ontmoetingsplek vol muziek, verhalen, eten en gesprekken. Het wordt een dag om samen te herdenken én te verbinden, in een jaar waarin we 80 jaar bevrijding vieren en stilstaan bij het feit dat die vrijheid niet voor iedereen op hetzelfde moment kwam.

IntoNijmegen sprak met Oscar Ekkelboom, lid van het door stichting PION (Platform Indische Organisaties Nijmegen) aangestelde herdenkingscomité, en programmamaker Marjolein Hordijk. Samen bundelden zij hun krachten voor de totstandkoming van dit bijzondere festival.

Van luisteren naar ontmoeten

Op 15 augustus herdenkt Nederland het officiële einde van de Tweede Wereldoorlog in het toenmalige Nederlands-Indië. Voor veel mensen met Indische, Molukse of andere Aziatische wortels betekende die datum echter niet de bevrijding, maar het begin van een nieuwe strijd: de Indonesische Onafhankelijkheidsoorlog.

In Nijmegen bestond de herdenking tot nu toe vooral uit lezingen. “Mooi en belangrijk, maar het bood weinig contact met het publiek,” zegt Oscar. “We wilden verder gaan dan alleen luisteren en stilstaan. Met een festival nodigen we mensen uit om elkaar te ontmoeten en in gesprek te gaan over wat vrijheid en onvrijheid betekenen – toen én nu.”

Waar vorm en inhoud samenkomen

Voor de programmering vroeg het festival Marjolein, die in haar werk vrijheid en literatuur verkent – soms raken die elkaar, soms gaan ze elk hun eigen weg. “Ik zie zo’n dag eerst als een plaatje in mijn hoofd,” vertelt ze, “maar pas wanneer bezoekers er rondlopen, komt het echt tot leven.” Op de vraag wat haar tot nu toe mooiste project is, antwoordt ze zonder aarzelen: dit project.

De keuze voor het Mariënburgplein was snel gemaakt. Te midden van de bibliotheek, het Regionaal Archief Nijmegen, LUX en het Huis van de Nijmeegse Geschiedenis is deze plek een culturele hotspot waar samenwerking als vanzelf ontstaat. Volgens Marjolein zit juist daar de kracht van SAMA NIMMA: “Alle partners brengen hun eigen kwaliteiten in – van film tot tentoonstellingen – waardoor het programma zo divers is.”

Verborgen verhalen en nieuwe ontmoetingen

Op het festival ontdek je geschiedenissen die je niet in de schoolboeken vindt. In het Regionaal Archief Nijmegen en Bibliotheek Mariënburg vertellen 27 panelen het verhaal van de VOC-tijd tot nu, en belichten ze ook het vaak vergeten slavernijverleden in de Oost. Daarnaast zijn er korte films te zien, waaronder werk van de Indonesische kunstenaar Timoteus Anggawan Kusno, en lezingen over onder meer Huize Insulinde – een stukje Indische geschiedenis in Nijmegen.

Gespreksleider Yvette Kopijn, oprichter van Stichting VerhalenOverLeven, nodigt bezoekers in haar Tracing Your Roots-verhalensalon uit om herinneringen en familiegeschiedenissen te delen. “De eerste generatie paste zich vaak volledig aan en verdween stil in de Nederlandse maatschappij,” vertelt Oscar. Marjolein vult aan: “Met deze gesprekken hopen we een zaadje te planten, zodat die verhalen blijven bestaan.”

Cultuur kan niet zonder geschiedenis

Het Herdenkingsfestival wordt allesbehalve een stille aangelegenheid – muziek, dans en eten spelen een grote rol. LUX host deze speciale editie van het IndoFilmCafé. Ernst Jansz, bekend van Doe Maar, brengt zijn muzikale vertelvoorstelling. Het gamelanorkest geeft een betoverend concert – voor beide zijn nog kaarten beschikbaar. Bezoekers kunnen bovendien meedoen aan het Molukse linedancen, poco-poco, of tot in de late uurtjes dansen bij Paak Vinyl Bar in de Bloemerstraat.

“Je kunt cherrypicking doen en losse onderdelen bezoeken,” zegt Marjolein, “of je laat je onderdompelen in het geheel. Jong, oud, van welke culturele achtergrond dan ook – iedereen is welkom.”

Het festival opent met een gezamenlijke nasi bungkus-lunch – een vrijheidsmaaltijd die zijn oorsprong vindt in de periode na de bevrijding in Indonesië, toen het Rode Kruis nasi bungkus uitdeelde. Alle kaartjes voor deze lunch zijn inmiddels gereserveerd, en het belooft een bijzonder moment te worden om samen te komen en alvast in gesprek te gaan. Aansluitend is er ruimte voor creatieve workshops, optredens en spontane ontmoetingen. “Zonder geschiedenis is er geen cultuur,” benadrukt Oscar. “Dit is immaterieel erfgoed dat leeft door ontmoeting.”

Herdenken in verbinding met het heden

“Het is geen combinatie van een herdenkings- en bevrijdingsfestival zoals bij 4 en 5 mei,” zegt Oscar. “Want 15 augustus betekende voor velen geen vrijheid. We staan stil bij onvrijheid, ook in relatie tot actuele mondiale vraagstukken. We onderzoeken wat vrijheid voor onze gemeenschappen betekent en hoe we met de ervaringen van onze voorouders kunnen bijdragen aan oplossingen voor de problemen van vandaag.”

Ook de Molukse gemeenschap is vertegenwoordigd, met een jeugdworkshop over de Molukse tattoocultuur en een korte lunchlezing van Molukse Voetstappen over de waarde van vrijheid. In de bibliotheek vindt later op de dag een gesprek plaats over de toekomst van vrijheid, met onder anderen Joenoes Polnaija – acteur en theatermaker, bekend van de documentaire Kleinkinderen van de Oost. In zijn werk onderzoekt hij de doorwerking van koloniale geschiedenis in het heden en nodigt hij het publiek uit na te denken over hoe we vrijheid samen kunnen blijven waarborgen.

Toekomstwens: een blijvend symbool

De organisatie kijkt ook vooruit. “We hopen op een monument,” vertelt Oscar. “Het liefst op het Limosterrein, de voormalige KNIL-kazerne. Nu is er alleen een plaquette onder de poort bij het stadhuis – en dat voelt niet als genoeg.”

Praktische informatie Het Herdenkingsfestival Nijmegen vindt plaats op zaterdag 16 augustus op het Mariënburgplein, van 13.00 uur tot in de late uurtjes. Veel activiteiten zijn gratis; voor sommige onderdelen – zoals bepaalde films en concerten – is vooraf aanmelden nodig. Voor het concert van Ernst Jansz en het gamelanorkest geldt een toegangsprijs, en er zijn nog kaartjes verkrijgbaar.

Kom luisteren naar verhalen die je nog niet kent, ontdek de geschiedenis achter de cultuur, proef de smaken van Indië en dans mee op de muziek. Herdenk, vier en bevraag de vrijheid – midden in hartje Nijmegen.

Dit vind je misschien ook leuk...

Deze website gebruikt cookies

Deze website maakt gebruik van cookies (Functioneel, Analytisch, Marketing) die noodzakelijk zijn om de website zo goed mogelijk te laten functioneren. Door op accepteren te klikken, geef je aan hiermee akkoord te gaan.