Canon van Nijmegen: Sloop van de burcht, Nijmegen verliest zijn 'kroon en sieraad'
Nijmegen bulkt van de historische verhalen. Over kopstukken en gewone lieden, wijken en politieke gebeurtenissen. In de Canon van Nijmegen zijn de belangrijkste verhalen over Nijmegen geselecteerd. Een van die verhalen gaat over de sloop van Nijmeegs 'kroon en sieraad'. In september van 1795, ‘het eerste jaar der Bataafsche vrijheid’, nam de Gelderse Landdag het besluit de in verval verkerende Valkhofburcht, formeel provinciaal eigendom, te slopen. Nijmegen protesteerde heftig, maar zonder resultaat.
1795: van verval tot sloop
De burcht bood in die tijd een aanblik van verwaarlozing en uitwoning. Talloze verbouwingen in voorbije eeuwen hadden het oorspronkelijke karakter aangetast. De muren en fundamenten, die nog dateerden uit de tijd van keizer Frederik Barbarossa (de twaalfde eeuw), waren vervaardigd van tufsteen. In gemalen toestand was dit materiaal, tras geheten, een kostbare grondstof bij het bereiden van metselspecie. Muren en fundamenten waren om die reden al deels weggebroken. Wat er nog stond, vertoonde gevaarlijke scheuren. In 1786-1787 had stadhouder Willem V met zijn gezin als laatste vorst op de burcht gewoond. Om hem een passend onderkomen te bieden, had het interieur van de burcht toen nog een opknapbeurt gekregen. Maar nu zouden onderhoud en herstel van de burcht onnodig geldverslindend zijn, zo meende een meerderheid van de Gelderse Landdag in 1795, terwijl verkoop van de tufsteen juist geld in het laatje zou brengen.
Een schilderij van Jan van Goyen voorstellende de Valkhofburcht.
Nijmegen keerde zich fel, maar tevergeefs tegen de sloop. Het Valkhof maakte weliswaar geen deel uit van de stad, het was voor de burgerij zelfs verboden terrein, maar de burcht gold wel als het symbool van de eeuwenoude soevereine status van de voormalige rijksstad. Nijmegen bracht historische argumenten in en verwees naar de Romeinen, de Noormannen, Karel de Grote, Frederik Barbarossa – alles in de hoop de burcht met zijn ‘onzachlijk dikke ringmuuren’ voor verwoesting te behoeden.
'Een vloed aan traanen'
De provincie zette echter door. Niet toevallig drongen de regenten van Arnhem, Tiel, Zutphen en Harderwijk aan op sloop van het Valkhof. De burcht herinnerde deze jaloerse zustersteden te veel aan de bijzondere positie van Nijmegen – voor hen kwam de revolutionaire trits ‘vrijheid, gelijkheid, broederschap’ niet ongelegen. Slechts de Nicolaaskapel mocht blijven staan; de Maartenskapel veranderde in een ruïne. De opbrengst van de verkochte tufsteen vloeide in de provinciale kas; Nijmegen ontving geen cent.
Maartenskapel in het Valkhofpark
Geen wonder dus dat aan de ogen van dr. Schonck, rector van de Latijnse school te Nijmegen, ‘een vloed van traanen’ ontsprong toen hij in 1795 voor het eerst de ‘schorre donderslagen’ aanhoorde van de ‘staalen mokers’ die de monumentale Valkhofburcht tot puin sloegen. Met hem treurden vele anderen over het verlies van de ‘door oudheid zoo beroemde en achtbare Rijksburgt, ’t welk Nijmegen, met het hoogste recht, haare Kroon en Sieraad noemen mogt’.
Duik in de geschiedenis van de oudste stad van Nederland. Want Nijmegen heeft veel verhalen te vertellen. Benieuwd? Je leest het allemaal in de historische tijdlijn.
Dit vind je misschien ook leuk
-
Aftrap Gelderse Streken Campagne 2024 'Hier beginnen je mooiste verhalen'
Aftrap Gelderse Streken Campagne 2024 'Hier beginnen je mooiste verhalen'
De drie Gelderse regionale bureaus voor toerisme hebben de campagne ‘Hier beginnen je mooiste verhalen’ gestart, waarin inwoners van de Gelderse streken actief worden betrokken bij het delen van hun mooiste en meest inspirerende plekjes en verhalen.
-
Fotoverslag: 80 jaar vrijheid
Fotoverslag: 80 jaar vrijheid
In februari stond Nijmegen stil bij het bombardement van 22 februari 1944, een dag die onuitwisbaar in het geheugen van de stad gegrift staat. Op deze dag trof een Amerikaans bombardement per ongeluk het hart van Nijmegen.
-
Openbare kunst in Nijmegen: Operatie Market Garden - 80 jaar vrijheid
Openbare kunst in Nijmegen: Operatie Market Garden - 80 jaar vrijheid
Hoe was Operatie Market Garden voor de gewone Nijmegenaar? De in oktober van vorig jaar onthulde muurschildering 'Operatie Market Garden' uit de serie Waalpaintings zet de schijnwerpers op het alledaagse Nijmeegse leven tijdens deze crisissituatie.
-
Doe mee aan de Brandgrenswandeling op 21 februari
Doe mee aan de Brandgrenswandeling op 21 februari
Oproep! Doe mee aan de Brandgrenswandeling in de Nijmeegse binnenstad. Op 21 februari staan we stil bij het moment vlak voor het toeslaan van het noodlot: het bombardement op het stadshart van Nijmegen en de branden die daarop volgden.
-
Workshop: online zoeken naar familie-oorlogsgeschiedenis
Workshop: online zoeken naar familie-oorlogsgeschiedenis
Online is ontzettend veel informatie over de oorlog en oorlogsslachtoffers te vinden. Het Regionaal Archief Nijmegen en de Werkgroep Oorlogsdoden Nijmegen organiseren daarom een workshop 'zoeken'.
-
Herdenking bombardement 22 februari 1944
Herdenking bombardement 22 februari 1944
Op 22 februari 2024 staat Nijmegen stil bij het Amerikaans bombardement van 80 jaar geleden op het centrum van de stad waarbij bijna 800 doden vielen. Er zijn verschillende activiteiten in de stad.
-
Expositie ‘De Waal over’: hoe steek je die brede rivier over?
Expositie ‘De Waal over’: hoe steek je die brede rivier over?
Waar de Waal begon als een kleine zijrivier, kennen we deze nu als de breedste rivier van Nederland. Zo’n brede rivier oversteken is een hele uitdaging. Vandaar dat museum De Bastei een expositie, ‘De Waal over’, heeft opgezet.
-
Fotoverslag: Limes Festival
Fotoverslag: Limes Festival
Tijdens het Limes Festival, dat plaatsvond van 26 december tot en met 6 januari, transformeerde Nijmegen in een levendige ontmoetingsplek voor geschiedenisliefhebbers en cultuurfanaten.
-
Fotoverslag: Ontdek Oekraïne Festival
Fotoverslag: Ontdek Oekraïne Festival
Het Ontdek Oekraïne Festival in de Stevenskerk, van 17 december tot 7 januari, zette de Oekraïense cultuur in de schijnwerpers. Bezoekers genoten van een uniek programma dat de Oekraïense cultuur verrijkte en ondersteunde.
-
7x bijzondere historische plekken in Nijmegen
7x bijzondere historische plekken in Nijmegen
De oudste stad van Nederland zit natuurlijk vol met verhalen. We hebben de meest bijzondere, historische plekken in Nijmegen voor je op een rijtje gezet. Ook op deze plekken ervaar je de geschiedenis nog altijd!
-
Fotoverslag: Nijmeegse Winterweken 2023/2024
Fotoverslag: Nijmeegse Winterweken 2023/2024
De Nijmeegse binnenstad was van 16 december tot en met 7 januari het bruisende hart van de Nijmeegse Winterweken. Bezoekers konden genieten van een unieke lichtsculpturenroute met een Romeinse quiz, en werden vermaakt met levendig straattheater.
-
Valkhof Museum ook open in de weekenden
Valkhof Museum ook open in de weekenden
Vanaf 23 december is de pop-up locatie van het Valkhof Museum ook open op zaterdagen en zondagen. Het museum aan Keizer Karelplein 33 is vanaf dan weer als vanouds van dinsdag tot en met zondag te bezoeken.
-
Reis door geschiedenis St. Nicolaaskapel Nijmegen
Reis door geschiedenis St. Nicolaaskapel Nijmegen
Het Kerstprojectkoor Nijmegen zal tijdens zijn Zin-in-kerst-concert een mix van kerstliederen uitvoeren. Het projectkoor is samengesteld uit ervaren koorzangers en wordt begeleid door Jan van Laar op piano en orgel.
-
Fotoverslag: Jongeren in de Vuurlinie
Fotoverslag: Jongeren in de Vuurlinie
Hoe is het om in een stad te leven aan de frontlinie van een oorlog? Deze maand was de St. Stevenskerk gastheer van 'Jongeren aan de Vuurlinie', een unieke expositie waar geschiedenis en technologie samenkomen.