Canon van Nijmegen: Rond de Vrijheidsboom – De Bataafs-Franse tijd
Nijmegen bulkt van de historische verhalen. Over kopstukken en gewone lieden, wijken en politieke gebeurtenissen. In de Canon van Nijmegen zijn de belangrijkste verhalen over Nijmegen geselecteerd. Op 8 november 1794 maakte Nijmegen kennis met het verschijnsel ‘revolutie’. Franse en Nederlandse (Bataafse) troepen trokken na een korte belegering de stad binnen. Zij zetten het gemeentebestuur af en stelden in plaats daarvan een ‘provisioneel bewind’ in. Voor het eerst sinds 1591 kregen ook katholieken een plaats in het stadsbestuur.
Vrijheidsvreugde van korte duur
In de laatste decennia van de achttiende eeuw was de Republiek het toneel van politieke onrust, opkomende democratische bewegingen en groeiend verzet tegen stadhouder Willem V. In Nijmegen was het in die jaren opvallend rustig gebleven. Toch verwelkomden ook veel Nijmegenaren in 1794 de revolutionaire Bataafse en Franse soldaten. Op 30 november dansten zij eendrachtig rond de vrijheidsboom die op de Grote Markt was geplant. Maar de vreugde was van korte duur. De Bataafs-Franse tijd was in heel Nederland, en ook in Nijmegen, een uiterst verwarrende en roerige periode. Bestuurswisselingen en nieuwe staatsregelingen, vaak opgelegd vanuit Frankrijk, volgden elkaar in hoog tempo op.
Verlies van status
In het gedrang verloor Nijmegen zijn vroegere voorrangsrecht boven de andere Gelderse steden. Zo werd de stad het permanente voorzitterschap ontnomen van het Kwartier van Nijmegen en van de Gelderse Landdag, de vergadering van de vier Kwartieren. Van 1798 tot 1801 was Nijmegen geen onderdeel van Gelderland, maar van het departement van de Dommel, met Den Bosch als hoofdstad. En tussen 1810 en 1814 was de stad zelfs ingedeeld bij het Franse keizerrijk – net als al het overige land bezuiden de grote rivieren.
Kasteel Batenburg door Franse troepen verwoest in 1794
Nijmegen had in de Bataafs-Franse tijd veel te lijden van de inkwartiering van Franse legereenheden (zesduizend soldaten op een bevolking van twaalfduizend), die grote hoeveelheden voedsel, kleding en materialen eisten. Ook de invoering van de dienstplicht maakte het Franse bestuur ongeliefd. Handel en nijverheid verkeerden in een crisis, de stadsfinanciën in een belabberde toestand.
Positieve wending
Natuurlijk bracht de Bataafs-Franse tijd niet alleen kommer en kwel. Een Frans verbod op handel met Engeland deed in Nijmegen de smokkel over de Waal enige tijd opbloeien. Landelijk ontstond wetgeving op velerlei gebied, zoals onderwijs, belastingen, gezondheidszorg, wegenaanleg, waterstaat en rechtspraak. Voor de latere ontwikkeling van de stad was het positief dat bepaalde principes en grondrechten werden vastgelegd, zoals staatseenheid, gelijkheid van iedereen voor de wet, scheiding van kerk en staat en scheiding van bestuur en rechtspraak.
Maar al met al treurde Nijmegen niet toen de Fransen op de vroege ochtend van 5 januari 1814 met stille trom vertrokken. De euforie van de dans rond de vrijheidsboom was toen allang verdwenen; in september 1799 was die boom op de Grote Markt ’s nachts door onbekenden omgehakt.
Duik in de geschiedenis van de oudste stad van Nederland. Want Nijmegen heeft veel verhalen te vertellen. Benieuwd? Je leest het allemaal in de historische tijdlijn.
Dit vind je misschien ook leuk...
-
Aftrap Gelderse Streken Campagne 2024 'Hier beginnen je mooiste verhalen'
Aftrap Gelderse Streken Campagne 2024 'Hier beginnen je mooiste verhalen'
De drie Gelderse regionale bureaus voor toerisme hebben de campagne ‘Hier beginnen je mooiste verhalen’ gestart, waarin inwoners van de Gelderse streken actief worden betrokken bij het delen van hun mooiste en meest inspirerende plekjes en verhalen.
-
Fotoverslag: 80 jaar vrijheid
Fotoverslag: 80 jaar vrijheid
In februari stond Nijmegen stil bij het bombardement van 22 februari 1944, een dag die onuitwisbaar in het geheugen van de stad gegrift staat. Op deze dag trof een Amerikaans bombardement per ongeluk het hart van Nijmegen.
-
Openbare kunst in Nijmegen: Operatie Market Garden - 80 jaar vrijheid
Openbare kunst in Nijmegen: Operatie Market Garden - 80 jaar vrijheid
Hoe was Operatie Market Garden voor de gewone Nijmegenaar? De in oktober van vorig jaar onthulde muurschildering 'Operatie Market Garden' uit de serie Waalpaintings zet de schijnwerpers op het alledaagse Nijmeegse leven tijdens deze crisissituatie.
-
Doe mee aan de Brandgrenswandeling op 21 februari
Doe mee aan de Brandgrenswandeling op 21 februari
Oproep! Doe mee aan de Brandgrenswandeling in de Nijmeegse binnenstad. Op 21 februari staan we stil bij het moment vlak voor het toeslaan van het noodlot: het bombardement op het stadshart van Nijmegen en de branden die daarop volgden.
-
Workshop: online zoeken naar familie-oorlogsgeschiedenis
Workshop: online zoeken naar familie-oorlogsgeschiedenis
Online is ontzettend veel informatie over de oorlog en oorlogsslachtoffers te vinden. Het Regionaal Archief Nijmegen en de Werkgroep Oorlogsdoden Nijmegen organiseren daarom een workshop 'zoeken'.
-
Herdenking bombardement 22 februari 1944
Herdenking bombardement 22 februari 1944
Op 22 februari 2024 staat Nijmegen stil bij het Amerikaans bombardement van 80 jaar geleden op het centrum van de stad waarbij bijna 800 doden vielen. Er zijn verschillende activiteiten in de stad.
-
Expositie ‘De Waal over’: hoe steek je die brede rivier over?
Expositie ‘De Waal over’: hoe steek je die brede rivier over?
Waar de Waal begon als een kleine zijrivier, kennen we deze nu als de breedste rivier van Nederland. Zo’n brede rivier oversteken is een hele uitdaging. Vandaar dat museum De Bastei een expositie, ‘De Waal over’, heeft opgezet.
-
Fotoverslag: Limes Festival
Fotoverslag: Limes Festival
Tijdens het Limes Festival, dat plaatsvond van 26 december tot en met 6 januari, transformeerde Nijmegen in een levendige ontmoetingsplek voor geschiedenisliefhebbers en cultuurfanaten.
-
Fotoverslag: Ontdek Oekraïne Festival
Fotoverslag: Ontdek Oekraïne Festival
Het Ontdek Oekraïne Festival in de Stevenskerk, van 17 december tot 7 januari, zette de Oekraïense cultuur in de schijnwerpers. Bezoekers genoten van een uniek programma dat de Oekraïense cultuur verrijkte en ondersteunde.
-
7x bijzondere historische plekken in Nijmegen
7x bijzondere historische plekken in Nijmegen
De oudste stad van Nederland zit natuurlijk vol met verhalen. We hebben de meest bijzondere, historische plekken in Nijmegen voor je op een rijtje gezet. Ook op deze plekken ervaar je de geschiedenis nog altijd!
-
Fotoverslag: Nijmeegse Winterweken 2023/2024
Fotoverslag: Nijmeegse Winterweken 2023/2024
De Nijmeegse binnenstad was van 16 december tot en met 7 januari het bruisende hart van de Nijmeegse Winterweken. Bezoekers konden genieten van een unieke lichtsculpturenroute met een Romeinse quiz, en werden vermaakt met levendig straattheater.
-
Valkhof Museum ook open in de weekenden
Valkhof Museum ook open in de weekenden
Vanaf 23 december is de pop-up locatie van het Valkhof Museum ook open op zaterdagen en zondagen. Het museum aan Keizer Karelplein 33 is vanaf dan weer als vanouds van dinsdag tot en met zondag te bezoeken.
-
Reis door geschiedenis St. Nicolaaskapel Nijmegen
Reis door geschiedenis St. Nicolaaskapel Nijmegen
Het Kerstprojectkoor Nijmegen zal tijdens zijn Zin-in-kerst-concert een mix van kerstliederen uitvoeren. Het projectkoor is samengesteld uit ervaren koorzangers en wordt begeleid door Jan van Laar op piano en orgel.
-
Fotoverslag: Jongeren in de Vuurlinie
Fotoverslag: Jongeren in de Vuurlinie
Hoe is het om in een stad te leven aan de frontlinie van een oorlog? Deze maand was de St. Stevenskerk gastheer van 'Jongeren aan de Vuurlinie', een unieke expositie waar geschiedenis en technologie samenkomen.