Ga naar inhoud

Schemerlicht 2025 doet je de tijd vergeten

| Heyta Melssen

Je kunt er de klok op gelijkzetten: als de herfstvakantie begint, dan is het tijd voor Schemerlicht Festival. Voor de vijfde keer werd het Goffertpark gedurende tien dagen omgetoverd tot een audiovisueel kunstparadijs. Schemerlicht beweegt zich op het grensvlak van kunst en wetenschap, waar onderzoek en uitbeelding hand in hand gaan om het publiek te betoveren en verwonderen. Vorig jaar startte een nieuw drieluik over Ruimte, Tijd en Bewustzijn. Het eerste jaar stond in het teken van de Ruimte Vaarders, in dit tweede hoofdstuk zijn we aanbeland bij de Tijdsrebel.

Net als ruimte is ook tijd een uitvinding van de mens, een kooi met tralies die ons dagelijks bestaan omringt en ons dwingt te gehoorzamen aan een onverbiddelijk doortikkend apparaat, de klok. Schemerlicht nodigt de bezoeker uit om even buiten de kloktijd te stappen en verder te kijken. Naar de tijd die in de ruimte heerst, of de tijdsbeleving van een walvis.

©Heyta Melssen

Het is fascinerend om te zien welke invalshoeken de kunstenaars hebben gekozen en welke vorm zij hebben gegeven aan het resultaat van hun onderzoek. De uiteindelijke producten zijn stuk voor stuk unieke installaties waarin licht, beeld en geluid samenwerken en het publiek uitnodigen hun relatie met de tijd op een andere manier te bekijken, zich bewust te worden van de veelvormigheid van tijd en de mogelijkheid te bieden om daarnaar te handelen. Met geduld, verantwoordelijkheid en verbeeldingskracht. Kortom, om een Tijdsrebel te zijn.

Groots en intrigerend

De route omvat twaalf kunstwerken en net als vorig jaar biedt ook nu het Openluchttheater een podium aan een grootse en intrigerende installatie. In Sudden Rupture – The mirror falls zweeft in de nok van de tent een gepolijste spiegelbol boven een schaal gevuld met water. De bol weerspiegelt de omgeving en reflecteert het water onder zich. Dan, zonder waarschuwing, valt hij. De waterspiegel spat uiteen, licht breekt, mist stijgt op en dan keert de stilte terug. Tot de bol zich langzaam verheft. Water glijdt langs de spiegelende huid omlaag in oplichtende druppels en het proces herhaalt zich – of toch niet. Soms zakt de bal rustig omlaag en blijft hangen, net boven het water, terwijl kleine golfjes aan de bodem likken. Een bijzonder intrigerende installatie waar je naar wilt blijven kijken; een prima medium om de tijd te vergeten. 

  • ©Willem Melssen
  • ©Heyta Melssen
  • ©Willem Melssen

Even tijdrovend als het aankomt op de aandacht gevangen te houden is de installatie Dreaming infinite. We zien twee kolommen: een digitale monoliet en een meer traditionele perspex vorm. De monoliet is opgebouwd uit programmeerbare ledlichten en ‘droomt’ voortdurend nieuwe auditieve en visuele vormen volgens een evolutionair algoritme. De tijd verstrijkt ongemerkt, je blijft kijken, elke blik is anders. In de kleinere kolom liggen de algoritmes vast zodat ze door toekomstige generaties gevonden kunnen worden, en toegepast. 

  • ©Willem Melssen
  • ©Willem Melssen
  • ©Heyta Melssen

Tijd van nu en later

Een andere blik op de toekomst biedt Fossil remains. Een opstelling van grafzerken, op het eerste gezicht. Kijk je beter, dan blijken de stenen plastic resten te bevatten als fossielen die over tienduizenden jaren aan  toekomstige generaties een blik op onze beschaving bieden.

Cetacea geeft een andere tijdsbeleving weer: die van de walvis. Honderden jaren zwom hij in een onderwaterwereld waar alleen zijn eigen gezang klonk. De laatste honderd jaar wordt zijn leefgebied in hoog tempo auditief vervuild door schepen, windmolens en oliewinning. In de installatie, bestaande uit keramieken walvisonderdelen, kan de bezoeker dit geluidspad volgen. Confronterend.

Net zo confronterend is de ‘documentaire’ The Great Endeavour. Hierin wordt een beeld geschetst van hoe de mensheid in de toekomst zou kunnen omgaan met het opvangen van CO2 uit de lucht. Dystopisch en beangstigend zijn de beelden van enorme windparken en turbines op zee, zonnepanelen in de woestijn en huizenhoge installaties op braakliggend land, zo ver het oog rijkt.

  • ©Willem Melssen
  • ©Willem Melssen
  • ©Heyta Melssen

Neem de tijd 

Voor Cosmic Cinema is het nodig om de tijd te nemen. De installatie ‘vangt’ kosmische deeltjes op die onze atmosfeer binnendringen na een reis van duizenden jaren en zet die inslag om in licht en geluid. Daar moet je dus wel geduld voor hebben, het proces is onvoorspelbaar.

©Heyta Melssen

Het nabijgelegen Óra biedt wat meer spektakel met tien installaties die opgevangen energie opbouwen en omzetten in licht en geluid.

In Meerklank mag de bezoeker zelf actief aan de slag. Lopend in een groot houten wiel veroorzaakt hij licht- en geluidseffecten die afhankelijk van de snelheid telkens anders zijn. As we synch laat de andere kant van het spectrum beleven. Hier worden de processen van ontbinding en gisting hoor- en voelbaar gemaakt en is het publiek de passieve luisteraar. 

©Willem Melssen

In How am I to express emptiness worden bezoekers meegenomen in een labyrint-achtige ruimte gevuld met bewegende schaduwen van buiten. Simpel maar doeltreffend wordt hier het tijdelijke zichtbaar gemaakt.

De tijd is omgevlogen

Tenslotte doemt tussen de rood verlichte bomen een blauwe lichtsculptuur op. Een langzaam draaiende cilinder met zachte muziek op de achtergrond. Dalsoon is geïnspireerd op het ritme van de maan en door de draaiing veranderen de vorm en het licht voortdurend. 

Richting de uitgang vinden we de laatste rode ballon. In deze objecten, die als oplichtende volle manen verspreid over de route staan, wordt het ‘narratief’ vormgegeven. Het verhaal van de tijd wordt in zes delen verteld aan de hand van de belevenissen van een klokkenmaker. 

Voor de echte liefhebbers die nog wat tijd te besteden hebben verzorgt Radboud Reflects elk jaar gedurende het Schemerlichtfestival een aantal lezingen, die dit jaar uiteraard handelden over tijd en tijdsbeleving. 

  • ©Willem Melssen
  • ©Heyta Melssen
  • ©Willem Melssen

De tijd van Schemerlicht is in elk geval omgevlogen. Een avond is zo gevuld en de tien dagen zijn voorbij voor je het weet. De deelnemers hebben ieder op hun eigen wijze een nieuw licht laten schijnen op het thema tijd. We zijn nu al benieuwd naar de verbeelding van het bewustzijn in 2026!

Fotografie: Willem Melssen en Heyta Melssen

Deze website gebruikt cookies

Deze website maakt gebruik van cookies (Functioneel, Analytisch, Marketing) die noodzakelijk zijn om de website zo goed mogelijk te laten functioneren. Door op accepteren te klikken, geef je aan hiermee akkoord te gaan.