Deze website gebruikt cookies

Deze website maakt gebruik van cookies (Functioneel, Analytisch, Marketing) die noodzakelijk zijn om de website zo goed mogelijk te laten functioneren. Door op accepteren te klikken, geef je aan hiermee akkoord te gaan.

Naar main content

Vrijheid als passie: het activisme van Pussy Riot

| Teun Freriks

Dinsdag 15 januari vond de discussie 'The Political Activism of Pussy Riot' van Radboud Reflects plaats in de Stadsschouwburg. Maria Alyokhina, een van de leden van de Russische protestgroep, en haar manager Alexander Cheparukhin deden hun verhaal.

‘Dat was de eerste keer dat ik werd gearresteerd.’ Maria Alyokhina vertelt over haar heftige afgelopen paar jaren alsof het de normaalste zaak van de wereld is. Sinds ze met Pussy Riot begon te protesteren tegen het regime van Vladimir Putin, is haar leven compleet veranderd. Twee jaar bracht ze door in een gevangeniskamp, een erfenis uit de Sovjettijd: ‘In Rusland bestaat een post-goelagsysteem, wat eigenlijk gewoon een goelagsysteem is.’ Goelag was de overheidsdienst die verantwoordelijk was voor straf- en werkkampen. Alyokhina zat met honderd mensen in een gebouw en werkte twaalf tot veertien uur per dag, zes dagen per week.


Foto: Radboud Reflects

Een doodgewoon iemand

De afstand is voelbaar. Gruwelijke verhalen als deze kennen de meesten uit het publiek alleen uit nieuwsberichten, boeken en films. Hier zit iemand die het zelf heeft meegemaakt en daarover in verstaanbare taal vertelt, zij het met een zwaar Russisch accent. Ze vertelt hoe ze tijdens haar hongerstaking veel mensen te woord stond ‘om niet aan eten te hoeven denken’, over de vrouw met wie ze haar cel deelde en die de Turkmeense president had bestolen. Onwerkelijke anekdotes voor het Nederlandse publiek.

Tegelijkertijd lijkt Alyokhina een doodgewoon iemand, die je op straat zou kunnen tegenkomen of in wie je eigenschappen van vrienden of familie herkent. Eigenlijk is ze dat ook. ‘Ik ben niet iemand die een ideale wereld wil bouwen. We hadden genoeg verschrikkelijke mensen die dat al probeerden.’ In plaats daarvan levert ze kritiek op de dingen waar ze het niet mee eens is – een strijd die haar logisch en vanzelfsprekend lijkt. Als de presentator haar vraagt hoe ze wist vol te houden, ondanks alle druk die de overheid en het rechtssysteem op haar uitoefenden, zegt ze simpelweg: ‘Omdat het oneerlijk is.’

Hoe niet-vanzelfsprekend haar vrijheid is, zo vanzelfsprekend is haar protest: ‘Vrijheid moet geen leeg woord zijn, maar een passie, een gevoel.’ Ze noemt de dingen op waarvoor ze strijdt, maar kan haar verhaal niet afmaken omdat een paar mensen bij ‘vrije verkiezingen’ enthousiast beginnen te klappen. Dat heeft iets vreemds, door de afstand tussen haar en het publiek, tussen de Nederlandse en de Russische situatie. En omdat je je af kunt vragen hoe passioneel wij onze vrijheid ervaren.

De kunst van het protest

Alyokhinas protest heeft de vorm van kunst: de optredens van Pussy Riot zijn een soort punkoptredens en kunstzinnige performances in één. Het bekendste voorbeeld is de Punk Prayer in de Christus Verlosserkathedraal in Moskou, waarmee ze protesteerden tegen de oproepen van een belangrijke geestelijke om op Poetin te stemmen. Het was ook de actie waarvoor Alyokhina tot haar gevangenisstraf werd veroordeeld. Waarom Pussy Riot voor haar protest de kunst kiest, komt niet echt aan bod. De presentator vraagt er wel naar, maar door haar gebrekkige Engels krijgt hij geen duidelijk antwoord. Of misschien heeft ze het gewoon liever over iets anders.

Naast Alyokhina zit Alexander Cheparukhin, haar manager. Cheparukhin organiseerde tot voor kort grote festivals in Rusland, festivals met wel 300.000 bezoekers. Sinds hij Pussy Riot openlijk steunt is hij die positie kwijtgeraakt en nu trekt hij met onder andere Alyokhina door Europa met de show Riot Days, een muziektheaterproject over Pussy Riot. Eerder al lukte het hem om grote artiesten op te trommelen om zich uit te spreken tegen de arrestatie van de leden van de band, waaronder Peter Gabriel, Madonna, Björk en Paul McCartney, die ‘binnen een uur een lange brief had teruggeschreven’.

Ook Cheparukhin had in eerste instantie verwacht een soort heldenfiguren aan te treffen. In plaats daarvan vond hij gewone Russen, die vanwege misstanden in hun land van zich lieten horen. Dat is wat hem zo aan de protestgroep bevalt: de leden plaatsen zich niet boven hun landgenoten, kijken niet minachtend op hen neer, maar houden van hen. Het zijn gewone Russen, mensen zoals vele anderen. Dat is ook de indruk die deze avond achterlaat: dat de mensen die door hun regimes hardhandig worden vervolgd hele normale mensen zijn.

Dit vind je misschien ook leuk