Concertgebouw de Vereeniging: Magnum opus van de familie Leeuw

| Pim Scheerder

Het majestueuze pand van Concertgebouw de Vereeniging kenmerkt het Keizer Karelplein. Afgezien van de gefrustreerde automobilisten en het gekke parkje midden in het midden van het verkeersplein natuurlijk. Beroemde orkesten, technofeesten, rollerdisco’s, Toon Hermans en Wim Sonneveld: De Vereeniging heeft al vele memorabele avonden gekend. Niet alleen de optredens zijn bijzonder, maar ook het gebouw zelf. Het valt op door zijn rechte vormen en statige uitstraling, die ietwat on-Nijmeegs aandoen. Een baken van rust aan het gevaarlijkste verkeersplein van Nederland. 

Een kunstzinnige familie

De Vereeniging is het meesterwerk van de familie Leeuw. Het gebouw is ontworpen door Oscar Leeuw en versierd door zijn broer Henri Leeuw. Beide kunstenaars zijn niet geboren, maar wel getogen in Nijmegen. Vader Henri Leeuw werkte nog als beeldhouwer aan de Notre-Dame. Na een aantal jaren Parijs verhuisde hij terug naar Limburg. In Roermond worden de twee zoons geboren. Henri jr. volgt in de voetsporen van zijn vader als beeldhouwer. Oscar gaat de richting op van de architectuur. In 1884 verhuist Henri jr. naar Nijmegen. Vader en broer volgen snel. 

In Nijmegen boekt de familie succes. Henri sr. en jr. ontwerpen bijvoorbeeld het leeuwenbeeld in het Kronenburgerpark. Het grootste succes komt echter van Oscar. Als architect tekent hij een groot aantal winkelpanden, villa’s en iconische bouwwerken. Zo ontwerpt hij aan het begin van de 20e eeuw het Jachtslot Mookerheide en de Nieuwe Synagoge aan de Gerard Noodtstraat. Al gauw groeit hij uit tot een geliefde architect in heel Nederland. Uiteindelijk wordt Oscar voor zijn verdiensten in de architectuur en monumentenzorg zelfs benoemd tot officier in de orde van Oranje-Nassau.

De Leeuw van Henri Leeuw Sr. en Henri Leeuw Jr.

Concertgebouw de Vereeniging

In 1914 is het oude pand van De Vereeniging in slechte staat. De beroemde Amsterdamse orkestleider Mengelberg wil er zelfs niet langer spelen. De gemeente geeft Oscar Leeuw de opdracht om een nieuw gebouw te ontwerpen dat voldoet aan de moderne tijd. Zijn broer Henri zorgt voor de decoratie. Oscar baseert zijn ontwerp op het Concertgebouw in Amsterdam. De zalen hebben een zogenaamd schoenendoosmodel, waardoor de akoestiek bijzonder goed is. Bovendien is het bouwwerk een waar eclectisch hoogstandje, wat betekent dat er verschillende stijlen gecombineerd worden. Oscar gebruikt in zijn ontwerp voornamelijk de 19e-eeuwse stijlen art deco en art nouveau.

In 1915 openen de deuren van het nieuwe concertgebouw, dat Nijmegen weer cultureel op de kaart moet zetten. En of het dat doet! De kritische Mengelberg bestempelt het zelfs als het mooiste concertgebouw van Nederland. Ook in het buitenland valt het eclectische bouwwerk op. Er worden tekeningen opgestuurd naar New York en een Zweedse prins komt ideeën opdoen voor een concertgebouw in Stockholm. 

Concertgebouw de Vereeniging, een ontwerp van Oscar en Henri Leeuw 

Het is onwaarschijnlijk dat Oscar Leeuw rekening heeft gehouden met de dreunende beat van technomuziek of de wieltjes bij de rollerdisco’s, maar gelukkig kan De Vereeniging ook deze feesten prima aan!

Met De Vereeniging hebben de gebroeders Leeuw een cultureel instituut neergezet. Zowel van binnen als van buiten is het een glorieus overblijfsel van het begin van de 20e eeuw. Maar ook in de 21e eeuw is het goed vertoeven bij De Vereeniging. Al helemaal als je met je biertje op het terras zit, met uitzicht op de gestreste automobilisten; en het gekke parkje natuurlijk. 

Open Podium in de Concerttuin van de Vereeniging - 20 augustus 2020

Duik in de geschiedenis van de oudste stad van Nederland. Want Nijmegen heeft veel verhalen te vertellen. Benieuwd? Je leest het allemaal in de historische tijdlijn.  

Dit vind je misschien ook leuk