Intelligente programma's voor de klas

⌂ » Werk & ondernemen » Nijmegen innoveert

Inge Molenaar werkt ruim twintig jaar op het snijvlak van onderwijs en technologie, zowel als ondernemer, als onderzoeker, als universitair hoofddocent en nu ook als directeur van het Nationaal Onderwijslab Artificial Intelligence (NOLAI) binnen de Radboud Universiteit Nijmegen. Haar werk richt zich vooral op toekomstige scenario’s voor Artificial Intelligence (kunstmatige intelligentie) in het onderwijs.

Intelligente onderwijsmethoden kunnen steeds meer zelf handelen. Denk aan programma’s die opdrachten aanpassen aan het niveau van de leerling, die reguleren in welke mate leerlingen hun stof oefenen of aangeven wanneer leerlingen ver genoeg zijn om met een nieuw leerdoel aan de slag te gaan. Voorbeelden van zulke – inmiddels heel gangbare – adaptieve lesmethoden en leeromgevingen zijn Snappet of Gynzy. ‘Hiermee ontstaat steeds verder gepersonaliseerd onderwijs’, legt Inge Molenaar uit. ‘De ene leerling kan sneller door de stof heen en de ander oefent wat intensiever. De adaptieve systemen bieden leraren de mogelijkheid leerlingen beter individueel te begeleiden. Zestig tot zeventig procent van de scholen in het primair onderwijs maakt hier al gebruik van. Op dat gebied heeft er een supersnelle transitie plaatsgevonden.’

^{_{Fotografie: Erik van ’t Hullenaar}}

Nationaal Onderwijslab AI

De ontwikkelingen in onderwijstechnologie gaan niet alleen snel, ook het gebruik ervan neemt sterk toe. Dat biedt veel mooie kansen, maar kan ook ongewenste effecten opleveren. Daarom is het NOLAI opgezet: een nationaal expertisecentrum dat kennis en kunde opbouwt over AI (kunstmatige intelligentie) in het primair en voortgezet onderwijs.

Enerzijds is er het co-creatieprogramma waarbinnen het NOLAI intelligente, digitale innovaties ontwikkelt, die de kwaliteit van het onderwijs verbeteren. Dat gebeurt samen met bedrijven, wetenschappers en onderwijsprofessionals, gedreven door gerichte vragen vanuit scholen. Anderzijds is er het wetenschappelijk programma waarbinnen vraagstukken die in het de co-creatieprogramma uitgewerkt worden, wetenschappelijk verder worden onderzocht.

Digitale onderwijsinnovaties

‘Zo maken we de pedagogische, maatschappelijke en sociale consequenties van digitale onderwijsinnovaties inzichtelijk. Technologie kan een geweldige ondersteuning bieden. Kinderen oefenen online, krijgen meteen feedback op wat ze doen en hoe ze het doen, het systeem past oefeningen aan of stuurt leerlingen een stap verder. Maar tegelijk willen we natuurlijk de privacy van leerlingen waarborgen’, aldus Inge Molenaar. ‘Want is het wenselijk dat zichtbaar is hoe vaak en hoe lang een kind oefent en op welke manier? Het blijft zaak om te kijken of de inzet van AI in alle verscheidenheid binnen onze onderwijsnormen en -waarden past. Wetenschappelijk onderzoeken we bijvoorbeeld effectiviteit van interventies met adaptieve, digitale methoden, maar kijken we ook naar ethiek.’

_{^{Fotografie: Erik van ’t Hullenaar}}

Robot voor de klas?

NOLAI bestaat pas sinds 6 oktober 2022, dus veel voorbeelden van innovaties via co-creatie zijn nog niet voorhanden. Inge Molenaar kan al wel zeggen dat het om uiteenlopende vraagstukken gaat, waarvan de een risicovoller is dan de ander. ‘Denk aan de inzet van robots voor de klas’, illustreert ze. ‘Je kunt je voorstellen dat daar méér bij komt kijken dan bij de vraag hoe leerlingen uitgebreide feedback kunnen krijgen.’

Inge Molenaar is universitair hoofddocent en directeur van het Nationaal Onderwijslab Artificial Intelligence (NOLAI) binnen de Radboud Universiteit Nijmegen. Ze studeerde zelf Cognitieve Psychologie én Internationale Bedrijfskunde en begon haar loopbaan in de corporate wereld bij KPN. Ze zette als ondernemer het leerplatform Ontdeknet op. Haar interesse in het gebruik van data om leerprocessen van kinderen te begrijpen en te ondersteunen bleef groeien, waardoor ze weer overstapte naar de wetenschap.

Intelligente digitale leermiddelen

Scholen bepalen in Nederland zelf hoe ze hun onderwijs inrichten. Maar Inge Molenaar wil waken voor een ongrijpbaar aanbod van intelligente digitale innovaties, waarbinnen scholen door de bomen het bos niet meer zien en ongewild achteropraken. ‘Als school ontkom je bijna niet meer aan intelligente digitale leermiddelen en innovaties. Daarbij is inzicht in de werking van AI heel belangrijk. Zeker ook in het voortgezet onderwijs, vanwege de complexere aard. Mis je als school de boot, dan gaan leerlingen zélf wel aan de slag met zaken als slimme chatbots. Die schrijven met minimale input zó een heel essay.’

^{_{Fotografie: Erik van ’t Hullenaar}}

Leraar als dirigent

Maakt AI leerkrachten uiteindelijk overbodig? Inge Molenaar: ‘Systemen geven natuurlijk maar een bepérkt beeld; een leraar kijkt ook naar de sociaal-emotionele ontwikkeling van een kind en weet hoe het zich voelt, kent de thuissituatie. Een leraar is de dirigent en houdt altijd de regie, maar krijgt daarbij steeds meer hulpmiddelen tot zijn beschikking. Mijn drijfveer is om het onderwijs met al die nieuwe ontwikkelingen steeds mooier en beter te maken. Ik vind het mega-interessant om aan de voorkant van al die snelle ontwikkelingen bezig te zijn met hoe we dat gigantische aanbod kunnen gebruiken om het leerproces van kinderen zo goed mogelijk vorm te geven. Voorlopig blijf ik dit met heel veel plezier doen!’

Dit artikel verscheen eerder op Tech Gelderland