Deze website gebruikt cookies

Deze website maakt gebruik van cookies (Functioneel, Analytisch, Marketing) die noodzakelijk zijn om de website zo goed mogelijk te laten functioneren. Door op accepteren te klikken, geef je aan hiermee akkoord te gaan.

Naar main content

Canon van Nijmegen: Mariken van Nieumeghen, toneelpersonage als icoon van de stad

Nijmegen bulkt van de historische verhalen. Over kopstukken en gewone lieden, wijken en politieke gebeurtenissen. In de Canon van Nijmegen zijn de belangrijkste verhalen over Nijmegen geselecteerd. Een van die verhalen gaat over het bekendste Nijmeegse meisje: Mariken van Nieumeghen. Maar wie was Mariken?

Mariken van Nieumeghen is de hoofdrolspeelster in een rederijkersdrama dat omstreeks 1500 in Antwerpen door een onbekende auteur werd geschreven. Mariken heeft niet echt bestaan. Toch is zij niet meer weg te denken uit de geschiedenis van Nijmegen.

Een uitvoering van Mariken van Nieumeghen voor het waaggebouw in 1935

De auteur van het toneelstuk moet Nijmegen gekend hebben, maar heeft daar waarschijnlijk nooit gewoond. Ook was hij bekend met de geschiedenis van het hertogdom Gelre. Hij plaatste het drama van Mariken in de tijd dat hertog Adolf zijn vader Arnold had afgezet en hem in het kasteel van Buren had opgesloten. Dit speelde zich af in de jaren 1465-1472. Het is niet duidelijk waarom de auteur zijn verhaal in de Gelderse geschiedenis heeft ingebed. Feit is wel dat de manier waarop Adolf zijn vader had behandeld in brede kring bekend was en verontwaardiging had gewekt.

1500: het verhaal van Mariken

Het toneelstuk vertelt hoe de jonge vrouw Mariken bij haar oom, de priester Ghijsbrecht, in een dorp buiten Nijmegen inwoont en voor hem het huishouden doet. Op een dag wordt ze door haar oom naar de stad gestuurd om daar inkopen te doen. Het boodschappenlijstje is bekend: kaarsen, lampolie, azijn, zout, ui en zwavelstokjes. Met acht stuivers gaat Mariken op weg. Aan het eind van de dag klopt ze aan bij haar Nijmeegse tante, bij wie ze wil overnachten. Maar de tante stuurt haar weg. Mariken doolt door de Nijmeegse straten totdat ze wordt aangesproken door Moenen. Ze gaat met hem mee en verlaat Nijmegen, niet wetend dat Moenen de duivel in eigen persoon is.

Met hem leidt Mariken zeven jaar lang een zondig leven. Dan keert ze terug naar Nijmegen, waar ze na het zien van een stichtelijk toneelstuk op de Grote Markt tot inkeer komt en zich aan de invloed van Moenen probeert te onttrekken. Dit lukt mede dankzij de hulp van haar heeroom Ghijsbrecht. Om vergeving voor haar zonden te krijgen, moet Mariken nog naar de aartsbisschop van Keulen en de paus van Rome reizen. Ter boetedoening moet ze van de paus drie zware ijzeren ringen om haar hals en armen dragen. Daarna treedt ze in Maastricht in een klooster, waar een engel haar zeker 24 jaar later van de ringen verlost: God heeft haar zonden vergeven! Twee jaar later overlijdt Mariken in het klooster.

Standbeeld Mariken op de Grote Markt

1957: standbeeld op de Grote Markt

Mariken werd een vrouwelijke Nijmeegse icoon. Sinds 1957 staat op de Grote Markt een standbeeld van Mariken, gemaakt door kunstenares Vera Tummers-van Hasselt. Toen omstreeks 1990 een originele Nijmeegse lekkernij werd bedacht, kreeg deze de naam Marikenbrood. Iets later werd de geheel nieuwe winkelstraat in het centrum Marikenstraat gedoopt en de duivelse minnaar van Mariken werd warempel nog vereerd met een Moenenstraat, het winkelstraatje tussen Arsenaal en Ziekerstraat. Het jaarlijkse hardloopevenement voor vrouwen kreeg de naam Marikenloop. En dan hebben we het nog niet over al die Nijmeegse meisjes die van hun ouders de naam Mariken kregen.

Duik in de geschiedenis van de oudste stad van Nederland. Want Nijmegen heeft veel verhalen te vertellen. Benieuwd? Je leest het allemaal in de historische tijdlijn.  

Dit vind je misschien ook leuk