Canon van Nijmegen: Onder stoom! – Schepen, spoorlijnen en tramwegen
Nijmegen bulkt van de historische verhalen. Over kopstukken en gewone lieden, wijken en politieke gebeurtenissen. In de Canon van Nijmegen zijn de belangrijkste verhalen over Nijmegen geselecteerd. Voor de Nijmeegse handel en industrie was transport van groot belang. Tot begin negentiende eeuw waren producten en personen vooral aan- en afgevoerd met zeilschepen, karren en diligences. Daarna deed de stoom zijn intrede. Niet alleen in de scheepvaart, maar ook op het spoor.
Nederlandsche Stoombootmaatschappij
De oprichting van de eerste Nijmeegse stoombootmaatschappij was een direct gevolg van concurrentie uit Rotterdam. In 1823 kreeg de Rotterdamse NSM (Nederlandsche Stoombootmaatschappij) van koning Willem I verlof voor een geregelde vaart tussen Rotterdam en Nijmegen, later uitgebreid tot Keulen. Dat prikkelde een vijftal Nijmeegse beurtschippers om in 1825 een eigen stoomboot in de vaart te brengen: ‘Willem de Eerste’, die vanaf de Waalkade driemaal per week de verbinding met Rotterdam en Den Haag onderhield.
Een stoomboot met links daarboven de Kronenburgertoren, 1850
Nijmeegse schippers gaan over naar stoom
Door de nieuwe technologie daalde het passagierstarief en verminderde de reistijd bovendien sterk. De zeiltocht Nijmegen-Rotterdam kostte minstens een volle dag. Per stoomschip was dat ongeveer zeven uur, rond 1900 zelfs nog maar vijf uur. De Nijmeegse zeilschippers konden tegen deze concurrentie niet op. Ze probeerden met het gebruik van stoomslepers de regelmaat en snelheid van hun verbindingen te verbeteren, maar dat hielp onvoldoende. In 1864 stopten de laatste twee beurtschippers en richtten een tweede Nijmeegse stoombootmaatschappij op. Spoedig volgden nog drie nieuwe stoombootondernemingen. Alleen voor scheepvaart in de zeer nabije omgeving bleven zeilschepen over.
Nijmeegsche Spoorweg Maatschappij
De Nijmeegse ondernemers en handelaren realiseerden zich maar al te goed dat goedkoop transport belangrijk was voor de concurrentiepositie van hun bedrijven. Overal daalden de transportprijzen sterk, maar rond Nijmegen niet genoeg. Met argusogen volgden ze de ontwikkeling van het Nederlandse en Duitse spoorwegnet. Al in 1845 kreeg Arnhem een spoorverbinding met Utrecht en Amsterdam. Nijmegen moest daar nog tientallen jaren op wachten, vooral doordat het Rijk hiervoor eerst twee kostbare spoorbruggen moest aanleggen. De verbinding met Duitsland kwam sneller tot stand. Dankzij een forse gemeentelijke subsidie kon de Nijmeegsche Spoorweg Maatschappij in 1865 het spoor naar Kleef openen, tot groot enthousiasme van de Nijmeegse burgerij.
Stoomboot aan de Waalkade, met erachter de Spoorbrug, 1900
Van stoom naar elektriciteit
Ook voor het transport tussen Nijmegen en de omringende dorpen werd stoom ingeschakeld. Dat begon in 1889 met de stoomtram Neerbosch-Hunnerpark-Beek, gevolgd door lijnen naar onder meer Berg en Dal en Druten. Maar voor het lokaal en regionaal transport kreeg stoom al snel concurrentie van elektriciteit. Kort na de opening van de gemeentelijke elektriciteitscentrale in 1908 werd de elektrische stadstram operationeel, een investering van circa één miljoen gulden. Al snel bleek dit een technisch betere, schonere en goedkopere oplossing. De bestaande gillende monsters van de regionale stoomtramwegen werden geleidelijk vervangen door elektrische trams. Zowel de horeca als de boeren in de omgeving profiteerden sterk van deze verbeterde transportmogelijkheden.
Duik in de geschiedenis van de oudste stad van Nederland. Want Nijmegen heeft veel verhalen te vertellen. Benieuwd? Je leest het allemaal in de historische tijdlijn.
Dit vind je misschien ook leuk...
-
Aftrap Gelderse Streken Campagne 2024 'Hier beginnen je mooiste verhalen'
Aftrap Gelderse Streken Campagne 2024 'Hier beginnen je mooiste verhalen'
De drie Gelderse regionale bureaus voor toerisme hebben de campagne ‘Hier beginnen je mooiste verhalen’ gestart, waarin inwoners van de Gelderse streken actief worden betrokken bij het delen van hun mooiste en meest inspirerende plekjes en verhalen.
-
Fotoverslag: 80 jaar vrijheid
Fotoverslag: 80 jaar vrijheid
In februari stond Nijmegen stil bij het bombardement van 22 februari 1944, een dag die onuitwisbaar in het geheugen van de stad gegrift staat. Op deze dag trof een Amerikaans bombardement per ongeluk het hart van Nijmegen.
-
Openbare kunst in Nijmegen: Operatie Market Garden - 80 jaar vrijheid
Openbare kunst in Nijmegen: Operatie Market Garden - 80 jaar vrijheid
Hoe was Operatie Market Garden voor de gewone Nijmegenaar? De in oktober van vorig jaar onthulde muurschildering 'Operatie Market Garden' uit de serie Waalpaintings zet de schijnwerpers op het alledaagse Nijmeegse leven tijdens deze crisissituatie.
-
Doe mee aan de Brandgrenswandeling op 21 februari
Doe mee aan de Brandgrenswandeling op 21 februari
Oproep! Doe mee aan de Brandgrenswandeling in de Nijmeegse binnenstad. Op 21 februari staan we stil bij het moment vlak voor het toeslaan van het noodlot: het bombardement op het stadshart van Nijmegen en de branden die daarop volgden.
-
Workshop: online zoeken naar familie-oorlogsgeschiedenis
Workshop: online zoeken naar familie-oorlogsgeschiedenis
Online is ontzettend veel informatie over de oorlog en oorlogsslachtoffers te vinden. Het Regionaal Archief Nijmegen en de Werkgroep Oorlogsdoden Nijmegen organiseren daarom een workshop 'zoeken'.
-
Herdenking bombardement 22 februari 1944
Herdenking bombardement 22 februari 1944
Op 22 februari 2024 staat Nijmegen stil bij het Amerikaans bombardement van 80 jaar geleden op het centrum van de stad waarbij bijna 800 doden vielen. Er zijn verschillende activiteiten in de stad.
-
Expositie ‘De Waal over’: hoe steek je die brede rivier over?
Expositie ‘De Waal over’: hoe steek je die brede rivier over?
Waar de Waal begon als een kleine zijrivier, kennen we deze nu als de breedste rivier van Nederland. Zo’n brede rivier oversteken is een hele uitdaging. Vandaar dat museum De Bastei een expositie, ‘De Waal over’, heeft opgezet.
-
Fotoverslag: Limes Festival
Fotoverslag: Limes Festival
Tijdens het Limes Festival, dat plaatsvond van 26 december tot en met 6 januari, transformeerde Nijmegen in een levendige ontmoetingsplek voor geschiedenisliefhebbers en cultuurfanaten.
-
Fotoverslag: Ontdek Oekraïne Festival
Fotoverslag: Ontdek Oekraïne Festival
Het Ontdek Oekraïne Festival in de Stevenskerk, van 17 december tot 7 januari, zette de Oekraïense cultuur in de schijnwerpers. Bezoekers genoten van een uniek programma dat de Oekraïense cultuur verrijkte en ondersteunde.
-
7x bijzondere historische plekken in Nijmegen
7x bijzondere historische plekken in Nijmegen
De oudste stad van Nederland zit natuurlijk vol met verhalen. We hebben de meest bijzondere, historische plekken in Nijmegen voor je op een rijtje gezet. Ook op deze plekken ervaar je de geschiedenis nog altijd!
-
Fotoverslag: Nijmeegse Winterweken 2023/2024
Fotoverslag: Nijmeegse Winterweken 2023/2024
De Nijmeegse binnenstad was van 16 december tot en met 7 januari het bruisende hart van de Nijmeegse Winterweken. Bezoekers konden genieten van een unieke lichtsculpturenroute met een Romeinse quiz, en werden vermaakt met levendig straattheater.
-
Valkhof Museum ook open in de weekenden
Valkhof Museum ook open in de weekenden
Vanaf 23 december is de pop-up locatie van het Valkhof Museum ook open op zaterdagen en zondagen. Het museum aan Keizer Karelplein 33 is vanaf dan weer als vanouds van dinsdag tot en met zondag te bezoeken.
-
Reis door geschiedenis St. Nicolaaskapel Nijmegen
Reis door geschiedenis St. Nicolaaskapel Nijmegen
Het Kerstprojectkoor Nijmegen zal tijdens zijn Zin-in-kerst-concert een mix van kerstliederen uitvoeren. Het projectkoor is samengesteld uit ervaren koorzangers en wordt begeleid door Jan van Laar op piano en orgel.
-
Fotoverslag: Jongeren in de Vuurlinie
Fotoverslag: Jongeren in de Vuurlinie
Hoe is het om in een stad te leven aan de frontlinie van een oorlog? Deze maand was de St. Stevenskerk gastheer van 'Jongeren aan de Vuurlinie', een unieke expositie waar geschiedenis en technologie samenkomen.