Canon van Nijmegen: Verwoestingen, Nijmegen in het laatste oorlogsjaar

Nijmegen bulkt van de historische verhalen. Over kopstukken en gewone lieden, wijken en politieke gebeurtenissen. In de Canon van Nijmegen zijn de belangrijkste verhalen over Nijmegen geselecteerd. Een van die verhalen gaat over het voor Nijmegen rampzalige oorlogsjaar 1944. Het bracht weliswaar de bevrijding, maar daarnaast louter verschrikkingen. Een bombardement en maandenlange beschietingen zorgden voor immense schade en het verlies van veel mensenlevens.

1940 - 1944: verwoesting van bruggen en het bombardement

Al tijdens de allereerste oorlogsdag, 10 mei 1940, kreeg de stad een staaltje oorlogsvernietigingskracht te verwerken. Kort nadat Duitse soldaten Nijmegen waren binnengetrokken, blies de Nederlandse genie, in een poging het Duitse leger af te remmen, met luide knallen de nog maar vier jaar eerder geopende Waalbrug op, evenals enkele andere bruggen en viaducten. Later, in de eindfase van de bezettingstijd, werd Nijmegen opnieuw geconfronteerd met grof oorlogsgeweld. Op de zonnige middag van dinsdag 22 februari 1944 werden de stad en haar bevolking getroffen door een bombardement van Amerikaanse bommenwerpers, die na een afgebroken operatie op de terugweg vanuit Duitsland naar Engeland een gelegenheidsdoel zochten en Nijmegen vonden. De bommen trokken een brede verwoestende streep van het Valkhof in het oosten van het stadscentrum tot het stationsgebied in het westen. Dit bombardement eiste bijna 800 slachtoffers. En alsof de vernietiging van het stadshart en zovele levens al niet erg genoeg was, trachtten de bezetter en de NSB ook nog munt te slaan uit de onder de bevolking heersende ontreddering door er telkens op te hameren dat niet zij, maar de geallieerden deze ellende op hun geweten hadden.


De Waalbrug, kort na de verwoesting door eigen troepen. Op 10 mei 1940 werd de brug door de Nederlandse Genie opgeblazen om de opmars van het Duitse leger te stuiten. Tijdens de bezetting herstelden de Duitsers de brug, zodat deze in 1943 weer in gebruik kon worden genomen.

1944 - 1945: Operatie Market Garden en de bevrijding

Zeven maanden later, in september, zetten de geallieerden de operatie Market Garden in. Dagenlang hadden uiterst felle gevechten plaats in en rondom Nijmegen, waarbij de 82nd Airborne Division onder leiding van generaal James Gavin de strategisch zo belangrijke (inmiddels weer herstelde) Waalbrug trachtte in te nemen. Voor het zover was, staken de Hitlerjugend en groepjes Duitse soldaten nog gauw gebouwen in brand die het bombardement hadden overleefd, soms zelfs hele straten. Op 20 september waren de geallieerden de baas in de stad. De oorlog was voor Nijmegen echter allesbehalve voorbij; nog maandenlang zou de stad in de frontlinie liggen. Vanuit de Betuwe en het Rijkswald bleven de Duitsers Nijmegen tot in februari bestoken met granaatvuur. Deze periode in de vuurlinie eiste ongeveer evenveel slachtoffers als het februaribombardement: 800. Telkens opnieuw moest de bevolking van de frontstad, met name in Nijmegen-Oost, beschutting zoeken in schuilkelders; de grote katholieke school- en kloostergebouwen bewezen hierbij goede diensten. Die gezamenlijk beleefde, vaak angstige maar soms ook vrolijke, uren in de schuilkelders waren indringende ervaringen.


Bij het bombardement van 22 februari 1944 werden de toren van de Sint Stevenskerk en de aanpalende straten (Stikke Hezelstraat en Houtstraat) zwaar getroffen

Ruim 2200 Nijmegenaren overleefden de oorlog niet. Er vielen 10.000 gewonden in de stad, onder wie 5500 blijvend invaliden. Bijna een kwart (5000) van alle huizen was verwoest en 13.000 woningen waren min of meer ernstig beschadigd. Het woningtekort was enorm, er waren 12.000 daklozen en ook nog eens 3000 evacués uit de omtrek.

Duik in de geschiedenis van de oudste stad van Nederland. Want Nijmegen heeft veel verhalen te vertellen. Benieuwd? Je leest het allemaal in de historische tijdlijn.  

Het bombardement van Nijmegen

De Nijmeegse binnenstad wordt gekenmerkt door historische panden en naoorlogse wederopbouwarchitectuur. Deze mix van stijlen verraadt niet alleen de opbouw van de stad door de eeuwen heen, maar ook de vernieling ervan in 1944.

Lees verder
De hoofdingang van het grotendeels verwoeste Station

Openbare kunst in Nijmegen: Het Februaribombardement

Ken je de 'Waalpaintings' al? Het is een project van Erika Manders en Dennis Jussen, historici aan de Radboud Universiteit. Op basis van de Canon van de Nijmeegse geschiedenis zijn vijftien onderwerpen geselecteerd om in de straten van Nijmegen af te beelden. Regionale kunstenaars vertalen deze historische gebeurtenissen naar muurschilderingen (wallpaintings) op verschillende locaties in de stad. Een van de eerste kunstwerken is ‘Het Februaribombardement’ van kunstenaar Vincent William (Combolution). 

Lees verder

Dit vind je misschien ook leuk